Enchanted

[Sado]

Enchanted: de Psychoanalyse van de Liefde

Disneyland is altijd een object van fascinatie geweest voor Baudrillard. Ze is een punt van regeneratie voor de realiteit via het onechte: haar functie is om de illusie te wekken dat er buiten Disneyland een echte wereld zou zijn, in het geval van Amerika, een echt Amerika. Maar uiteindelijk is het voornamelijk de wereld buiten Disneyland die radicaal onwerkelijk is geworden. Disneyland is de perfecte belichaming van de Amerikaanse ideologie, een concretisatie, een utopia, het model... Ze is van een imaginaire orde... Ze is niet langer meer enkel een misleidende representatie (wat ideologie uiteindelijk is), maar ze is Amerika. Het werkelijke Disneyland, dat is om te zeggen, de echte versie van Disneyland (haar functie als karakatuur van de tekenfilms, als pretpark, etc) ligt buiten haar eigen grenzen, in het echte Amerika.

De laatste film van Disney, Enchanted, is als het ware een eclectisch schouwspel van meerdere Platonische Ideeen die onder een zeer dun laagje vernis verborgen gaan. Allereerst is hier het mediamieke principe aanwezig, en het is een zwart gat van alles wat haar voor ging. McLuhan merkte al op dat de inhoud van elk medium altijd een vorig medium is, m.a.w. de inhoud van de televisie is de film, de inhoud van de film het script, de inhoud van het script het boek, van het boek het schrift, etc. Internet is een merkwaardig medium omdat ze niet langer meer echt een medium is, maar een samenbundeling van al haar voorgangers; internet bevat televisie, film, boek, schrift, etc. Ze is als het ware transmediaal. Het medium verliest al haar kracht doordat ze als geheel de inhoud wordt van het transmediale; zelfs McLuhan's 'The medium is the message' is totaal obsoleet geworden. Dit wordt in de film verborgen door het samenvoegen van duizenden Disney gerelateerde cliches; de film refereert aan niets anders dan aan andere Disneyfilms. Disneyfilms worden gekarakteriseerd door sterke psychoanalytische ondertonen, dat is om te zeggen, een Disneyfilm is nog altijd een reflectie van de basale werkelijkheid, de menselijke driften. Baudrillard heeft wel wat te zeggen met zijn simulacrumtheorie, maar de beelden die losgekoppeld zouden moeten zijn van de werkelijkheid refereren nog altijd aan sterke archetypische driften, zoals duidelijk het geval is in Enchanted (de dwaze maar knappe prins, de heilige maagd als prinses, de stiefmoeder als het traumatische residu van de onmogelijkheid tot reconciliatie met de moeder als kernpunt van het verlangen, etc). Met andere woorden, de film is niet enkel als een regenboog van media zoals het internet (eclectisch), maar een simul'arc en ciel. Alle verschillende fases van het beeld zijn in haar verwerkt, om als het ware een karikatuur te schetsen van Baudrillard's theorie, als ironische wraak.

Al dat Disney doet, waar Disney voor staat, komt terug in de film. Het liefdesverhaal grijpt terug op de diepgewortelde menselijke psyche, ver verborgen voor de schadelijke effecten van taal, het beeld, het symbool, etc, kortom, meta-theoritisch van aard met betrekking tot Baudrillard's theorie van het simulacrum en het beeld. Dan komt de eerste fase, waarin het beeld een reflectie is van een basale realiteit. De tekenfilm (welke dichter bij de realiteit ligt dan de rest van de film welke zich in het 'werkelijke' New York afspeelt, waarvan zelfs de man van de straat denkt dat het niets meer is dan een gigantisch pretpark) loopt over in de realiteit, gefilmd 'op locatie', met enkele figuranten (maar iedereen is een figurant in New York! De obers doen net alsof ze obers zijn (Sartre), toeristen alsof ze toeristen zijn, etc, iedereen speelt perfect mee, om het simulacrum in stand te houden), kortom, zo dicht bij als het tegenwoordig nog bij de 'basale realiteit' komt. De tweede functie sluit dan ook zeer nauw aan bij de eerste functie, omdat het vrijwel onmogelijk is om tussen deze te differentieren. Een maskering en perversie van een basale realiteit. Hier kun je van zeggen dat dit vooral verwijst naar de tekenfilm, maar dit is enkel bedrog, omdat de tekenfilm al werkelijker is dan het gedeelte in New York, als je trouw blijft aan Lacan's interpretatie van het Echte. Dan Baudrillard's primaire functie van Disneyland als datgeen wat de absentie van de werkelijkheid maskeert. De film is een grote verwijzing naar voorgaande illusies, kortom, verwijzingen naar de kaart, en niet het territorium. De kaart is hier de grote Disneykaart welke over de gehele wereld is getrokken, behalve over, zo lijkt het, Disneyland zelf, welke fungeert als de hoeken van de kaart waar men de kaart gespannen kan houden. De laatste fase, die van het pure simularum, treft het meeste doel, maar we kunnen simpelweg niet stellen dat Enchanted aan geen enkele basale realiteit refereert, simpelweg omdat aan het Lacaniaanse Echte al niet gerefereerd kan worden, en ten tweede omdat, zoals Baudrillard zelf ook al aangeeft, de basale realiteit tegenwoordig phantasmorphisch van aard is. De werkelijkheid was al amper aanwezig, tegenwoordig is ze getemd en wordt ze geproduceerd vanuit de filmstudios van Disney. Echter, alles blijft altijd voortstromen vanuit het Lacaniaanse Echte wat buiten benadering valt... Dit is waar, want het is paradoxaal.

Giselle, de heilige maagd, leeft in een wereld van perfectie (de pre-linguistische fase), waar ze droomt (en haar dromen zijn niet gemaskeerd door de deceptie van het symbool!) van een kus van de perfecte mannelijke figuur (de dwaze doch knappe prins met het sterke ego). Hier worden meteen al twee van de sterkste archetypen bij elkaar gezet. Allereerst die van de Sirene, de perfecte vrouwelijke figuur voor de man (anima), wat wordt neergezet in de film als Giselle meteen al begint met zingen, alle dieren die in perfecte synchronisatie meezingen, het pure genot van de kinderlijkheid, de complete onschuld, dus het perfecte object van de seksuele transgressie (Japanse hentai). Dan die van de perfecte mannelijke figuur voor de vrouw (animus), de man zonder twijfel, heroisch, compleet klaar voor betovering. In de realiteit (verduidelijking: realiteit is hier de werkelijkheid als beschouwd aan de hand van de linguistische constructie, werkelijkheid is hier de werkelijkheid an-sich, het pure noumenon) gaat dit allemaal verborgen onder de symbolische en imaginaire ordes, de Ander, waardoor we altijd neigen uitdrukking te geven aan onze affectie voor de Animus/Anima (de auto-erotiek!) maar ons hier voor schamen. De twee geliefden zijn van elkaar gescheiden aan het begin van de film, welke zich afspeelt in een tekenfilm, maar ze weten van elkaars bestaan. Natuurlijk, ze weten enkel van elkaars bestaan omdat ze verlangen naar het perfecte figuur dat besloten ligt in hunzelf, de Ander is uiteindelijk niets anders dan een traumatische functie van de zelf om zichzelf in stand te kunnen houden als deze probeert de Ander te krijgen om de fantasie zo ver mogelijk door te drukken in de imaginair-symbolische fase.

De geboorte van de imaginaire fase in de film wordt ingeluid wanneer Giselle door de slechte stiefmoeder wordt verleid tot het kijken in een magisch portaal, een waterput, kortom, de spiegel(fase). Deze heeft als onmiddelijk effect dat de tekenfilmwereld verdwijnt; Giselle bevindt zich ineens in de duisternis, haar ego splits zich, en ze komt uiteindelijk uit op Times Square in New York. Deze geboorte van het imaginaire is hier simpelweg prachtig uitgebeeld, uitmuntend. Giselle wordt, door het kijken in de spiegel (waterput), plotseling gebombardeerd met beelden (Times Square), welke een traumatisch effect hebben. Ze bevindt zich ineens tussen de Anderen, duizenden, die elk hun eigen ding willen; Giselle wordt, nog steeds in haar sprookjesjurk, meegesluurd de metro in, en voelt zich uiteindelijk, ook al is ze nu in een miljoenenstad en heeft ze haar symbolisch-imaginaire genesis meegemaakt, zielsalleen (de existentiele problemen die meekomen met de spiegelfase, het besef van de dood, het bestaan van de altijd kijkende Ander). Ze belandt uiteindelijk bij Robert, welke de man zonder dromen is, verslagen door de wereld, de man die zijn eigen existentiele problemen niet aankon. Hij woont samen met zijn dochtertje in een apartement in New York. Dit dochtertje is natuurlijk meteen diep onder de indruk van Giselle, omdat ze aanspraak maakt op haar eigen innerlijke fantasieen over het perfecte moederfiguur. Aangezien Giselle de vleselijke belichaming is van de Anima beseft Robert zich na korte tijd dat hij verliefd is. Giselle zelf kan haar pre-linguistische tekenzelf niet loslaten en blijft zingen en vrolijk door de stad huppelen, tot ergernis van de stiefmoeder, die alles probeert om de prins er van te weerhouden Giselle te vinden.

Het kernpunt van de film draait uiteindelijk om het falen van de kus van de Animus aan de Anima. Giselle eet de mysterieuze appel van de stiefmoeder die nu zelf ook naar New York gekomen is, en valt in een diepe magische slaap. De prins, Edward, die nu Giselle gevonden heeft, probeert haar de kussen om haar weer wakker te maken, maar het mislukt. Dit typeert elke liefde in de symbolische wereld: het constante mislukken van een mens om zijn verlangen te stillen, het grote Niets als kernel van het menselijke bestaan. De liefde is voor ons nog steeds een groot en heilig object van de fantasie, de perfecte leugen waar het dagelijks leven op worden gestructeerd, terwijl ze vaak niets minder is dan een verwarrende en traumatische ervaring welke ons confronteert met, simpelweg, de onmogelijkheid tot het vervullen van het verlangen. De liefde is mooi, zolang ze bestaat als afstand; de liefde bestaat door de scheiding; zodra we te dicht bij de vervulling komen, beginnen we ons raar te voelen, omdat we precies weten wat het ultieme lot is: de leegte. De liefde is mooi, zolang mensen zichzelf maar voor de gek kunnen houden, precies zoals gebeurd in Enchanted. Daarom ook altijd het menselijk escapisme richting de illusie, richting het simulacrum: we willen het werkelijke vermoorden, een complete hegemonie vormen van een plek van permanente vervulling van het verlangen. Vandaar ook de populariteit van New Age en het Boeddhisme: we kunnen het verlangen niet aan, we kunnen haar niet ontcijferen (want ze is echt, ze is oncijferbaar en paradoxaal!), dus proberen we haar te vervormen, te nihileren, te ontkennen, etc. Geboorte van de religie. In onze tijd van het paradijs willen we niets anders dan het lijden. Giselle eet dan ook uiteindelijk van de appel om haar misere te kunnen nihileren: ze wordt geconfronteerd met de harde werkelijkheid buiten de tekenfilm; de dood, de onmogelijkheid van de liefde... De appel kan haar alles doen vergeten, de terugkeer naar de pre-linguistische fase. An offer you can't refuse... Maar uiteindelijk wordt ze dan alsnog weer teruggebracht door de Ander, door haar 'geliefde', die in zijn egoisme niet anders wilt dan de levende belichaming van zijn Anima, ook al betekent dit dat een vrouw hier voor moet lijden. Dat is de liefde: de pure belichaming van het egoisme, het bewijs van de zelf door de ander. De mogelijkheid om te kunnen zeggen 'ik ben!', het maskeren van de leegte. Eva eet de appel van wijsheid niet om de wijsheid te verkrijgen, nee, het is juist omdat ze de wijsheid al heeft. Ze gebruikt deze enkel om de keuze te maken waardoor zij zichzelf kan verlossen; ze is de vrouwelijke Jezus. Maar het is altijd de Ander, Adam, die hierdoor in paniek raakt, omdat deze zijn enige kans verliest tot reconciliatie met zijn moeder, in de vorm van het beminnen van de vrouw. Deze maakt dan gebruik van de ultieme mannelijke kracht, de overmacht, of God (als ultiem antromorphisch principe, de perfecte mens... de vrouwelijke wijsheid en de mannelijk idiotie).

Uiteindelijk houdt de film de illusie dan toch in stand, ook al komt ze zo dichtbij een perfecte kaart te zijn voor de menselijke psyche........... En ze leefden nog lang, en gelukkig.

[yopi]

Mooie post. Ik kom nog met een reactie denk ik.

Baudrillard intrigeert me nog steeds en ik heb het boek dat je me aangeraden hebt besteld, maar nog steeds niets over gehoord.
Misschien kan je vast onder 'bekende filosofen' een topic openen, waar je vast wat meer over hem verteld. Moet ook interessant zijn voor andere forumleden denk ik..

[Arjen]

Sado, schrijft leuke verhandelingen. Ik heb echter een vraag over deze opmerking:

De werkelijkheid was al amper aanwezig, tegenwoordig is ze getemd en wordt ze geproduceerd vanuit de filmstudios van Disney. Echter, alles blijft altijd voortstromen vanuit het Lacaniaanse Echte wat buiten benadering valt... Dit is waar, want het is paradoxaal.

Wat bedoel je daar precies mee? Ik maak me ook wel eens schuldig aan slechte onderbouwingen, maar deze slaat alles. Gaarne dus wat meer uitleg.

[Sado]

Misschien kan je vast onder 'bekende filosofen' een topic openen, waar je vast wat meer over hem verteld. Moet ook interessant zijn voor andere forumleden denk ik..

Ik voel me niet echt geroepen om een topic te openen over Baudrillard...... Wellicht vooral omdat ik er zelf nog steeds niet achter ben hoe ik Baudrillard precies met lezen en zijn theorien moet toepassen. Daarom schrijf ik liever 'knipsels' als deze, waarin ik een bepaald thema uit Baudrillard's denken toepas op een fenomeen (zoals nu Enchanted).

Wat bedoel je daar precies mee? Ik maak me ook wel eens schuldig aan slechte onderbouwingen, maar deze slaat alles. Gaarne dus wat meer uitleg.

Ik doe niet echt aan onderbouwingen, zoals je ziet. Ik doe meer aan stream-of-thought schrijven. In ieder geval kan ik dit het beste uitleggen door te zeggen dat ik denk dat het paradox het dichtste bij het 'ware' komt. De paradox heeft deze soort van betoverende uitwerking op het denken, ze is verleidelijk; ze raakt een mens. Ik denk daarom dat de paradox op zekere wijze het 'echte' belichaamd. Ik beschouw dit 'echte' als 'waar', omdat dit echte uiteindelijk de kern is waar al het andere uit voortvloeit. Het 'echte' is echter nooit uit te drukken in een taal die compleet sluitend is: door de paradox ontsnapt ze elke semantische dans.

[Arjen]

Ik doe niet echt aan onderbouwingen, zoals je ziet. Ik doe meer aan stream-of-thought schrijven. In ieder geval kan ik dit het beste uitleggen door te zeggen dat ik denk dat het paradox het dichtste bij het 'ware' komt. De paradox heeft deze soort van betoverende uitwerking op het denken, ze is verleidelijk; ze raakt een mens. Ik denk daarom dat de paradox op zekere wijze het 'echte' belichaamd. Ik beschouw dit 'echte' als 'waar', omdat dit echte uiteindelijk de kern is waar al het andere uit voortvloeit. Het 'echte' is echter nooit uit te drukken in een taal die compleet sluitend is: door de paradox ontsnapt ze elke semantische dans.

Een paradox is het niet maken van een onderscheid. Je zou eens de russel-paradox moeten bestuderen.

[Sado]

Code: Selecteer alles

Een paradox is het niet maken van een onderscheid. Je zou eens de [url=http://en.wikipedia.org/wiki/Russell's_paradox]russel-paradox[/url] moeten bestuderen.

Correctie: Dat is een paradox voor jou. Voor mijzelf valt de paradox al niet in termen te omschrijven (ook niet mathematetisch). Ik hanteer een andere definitie, namelijk een waarbij er geen sluitende definitie mogelijk is. De paradox is voor mij een toestand waarin gevoel en gedachten zo dicht tegen het Echte aan leunen dat er een ineenstorting van identiteit plaats vind. Je zou dit kunnen vergelijken met de singulariteit in de kosmologie (Big Bang en het ineenstorten van de wiskunde voorbij een bepaald punt).

[Arjen]

Code: Selecteer alles

Een paradox is het niet maken van een onderscheid. Je zou eens de [url=http://en.wikipedia.org/wiki/Russell's_paradox]russel-paradox[/url] moeten bestuderen.

Correctie: Dat is een paradox voor jou. Voor mijzelf valt de paradox al niet in termen te omschrijven (ook niet mathematetisch). Ik hanteer een andere definitie, namelijk een waarbij er geen sluitende definitie mogelijk is. De paradox is voor mij een toestand waarin gevoel en gedachten zo dicht tegen het Echte aan leunen dat er een ineenstorting van identiteit plaats vind. Je zou dit kunnen vergelijken met de singulariteit in de kosmologie (Big Bang en het ineenstorten van de wiskunde voorbij een bepaald punt).

Daar vergelijk ik het ook mee. Een andere mooie is: Ex Falso Sequitur Quodlibet.

De reden dat er geen sluitende definitie mogelijk is komt overeen met de onvolledigheidsstelling van Gödel.