Filosofieforum.nl

Macht, markt en moraal

Als we het historisch bekijken, zou je de hiërarchische verhouding, de machtsverhouding, als eerste fenomeen van de sociale orde kunnen beschouwen. Naarmate de machtsverhoudingen resulteren in een cultuur, verschijnt een markt. Maar waar en wanneer is er nu precies sprake van een moraal?

Je zou kunnen zeggen dat de verontwaardiging over machtsmisbruik, of machtsongelijkheid, die ook functioneren om de macht uit te dagen en te vernieuwen met steeds weer nieuwe en sterkere of meer fitte alfa-exemplaren, tevens werkt als morele opvatting die met de markt een cultuurverschijnsel wordt.

Als cultuurverschijnsel is de moraal onderhevig aan verval. In eerste instantie door onderdrukking door de gevestigde macht, die de verontwaardiging niet wil, in tweede instantie doordat de ambitie van potentiële nieuwe machthebbers zich meer gaat richten op de markt en de mogelijkheden van de markt, dan door zich door verontwaardiging te laten gijzelen.

Op een gegeven moment heeft de macht de verontwaardiging uitgeschakeld door verantwoordelijkheden naar zich toe te halen (verzorgingsstaat) en de markt heeft ambitieuze mensen dusdanige beloningen gegeven (meritocratie) dat morele verontwaardiging, of een op moraal gebaseerd denken overbodig was.

De verzorgingsstaat blijkt echter een kostbare aangelegenheid, mede door marktmechanismen, en als de volledige kosten voor zorg verhaald zouden worden op de burgers, dan zou logischerwijs de morele verontwaardiging weer terug komen en alsnog de machtsposities kwetsbaar maken, of de mensen andere ambities geven dan het goed doen in de markt.

Een beroep op de morele verantwoordelijkheid van burgers, voor mantelzorg, heeft geen kans van slagen, omdat de morele verontwaardiging blijft als de macht er geen bescherming tegenover stelt. Bescherming in de vorm van basisinkomen, of vooral bescherming tegen de markt. Want de marktwerking ontneemt de mensen hun morele vermogen en gijzelt hun ambities.

(Naar aanleiding van de radio 1 uitzending Grote Woorden van 29-01-2015 00:00-02:00 met Gabriel van den Brink)

Los van de inhoud van je post heb ik nu even de volgende reactie:

Mooi dat je 'Grote Woorden' gevolgd heb.

Die titel was ontleent aan Frans Kellendonk waar ik het vorige jaar onder andere zijn roman 'Mystiek Lichaam' van gelezen heb.

Gabriel van den Brink heb ik zo beluisterd dat ik nadien bedacht heb dat hij het nog steeds niet voor elkaar krijgt om de blindheid van empirisch onderzoek te combineren met zijn filosofische achtergrond.

De filosofe des vaderland, waar ik wel es een werkcollege bij heb gevolgd (haar naam zie ik op schrift nog steeds niet voor me), legde dat de volgende nacht aardig uit:
De beperktheid van empirisch onderzoek als het om het niveau gaat van mensen en samenleving niet toegerust om de compexiteit te vatten in operationele onderzoeksvragen.

Heb je die uitzending ook gehoord?

Dan snap je misschien wat ik bedoel.
......

Het basisinkomen heb ik altijd een goed idee gevonden.
Mocht dat experiment es een keer gebeuren, dan denk ik dat het minstens drie generaties nodig heeft om de vrijheid van denken te realiseren die daar de gevolgen van zou moeten zijn.

Communisten in het russische hebben geprobeerd dat te verhaasten.
Met alle gevolgen van dien.
...

In ieder geval vind ik elke nieuwe generatie met enige verbeelding wel erg fris: Daar is altijd nog mogelijkheid om zowel mogelijkheid en realiteit met elkaar te laten praten.

Of zo iets.

Ja was ook op dat punt in het interview met Marli Huijer, de complexiteit bij de vraag waarom vrouwen niet doordringen tot de top van wetenschap, terwijl er meer vrouwelijk studentes zijn, het glazen plafond.

Wel sympathiek om van de empirie/waarneming uit te gaan en dan de filosofie te ontwikkelen, maar zonder verbeelding.

Andersom de verbeelding gebruiken om empirisch onderzoek te doen, lijkt ook niet echt zinvol.

Ik hou het maar op streven naar een compleet begrip (in de verbeelding) en dan de consequenties beleven van de begripshantering. Dus niet forceren met duur onderzoek. Je mist dan juist wat omdat je zo focust. Bijvoorbeeld een conclusie over alle mensen trekken als je alleen "gewone mensen" onderzoekt. Dat is niet zozeer naief, maar wel half-blind.

Marli Huijer.

Mooie nuance die je daar weer bij maakt: Half blind.

Aardiger was geweest: half ziende...

Maar ik was niet aardig naar Gabriel, omdat ik politieke blindheid (voorgewend) vermoed, ach ja die paranoia..

Dit is toch wel een rechtstreekse reactie op je openingspost Léon.

In de laatste uitzending van 'Grote woorden' kwam ene Caspar huppeldepup aan het woord.

Hij betoogde zo iets van dat de vertegenwoordigers van het economisch systeemdenken elke discussie monddood maakt met de opmerking dat 'het nou eenmaal zo werkt'.
Ten tweede: Dat zich daarachter verbergt twee soorten mensen:
Zij die afhankelijk zijn van het systeem vanwege hun baantje.
En de mensen die min of meer aan de touwtjes trekken.

Ten derde een deconstructie van dat verhaal dat er eigenlijk morele principes achter schuilen.
Dat ging dan over staatschuld naar individuele schulden.

Ik had daar wel mijn bedenkingen bij, omdat je ook achter de poging om mensen maatschappelijk te activeren een economische bezuinigings-operatie van de overheid kan zien op economische gronden.

Een voorbeeld waar het aan gekoppeld werd is hoe het met de universiteiten gaat en de maagdenhuisbezetting van een paar jaar geleden. Maar ook met de zorg en ZZP'ers.

Een individu framen als een klein bedrijfje met investeringen in zizhzelf en zo. En eigen verantwoordelijkheid.

Het blijft een kip en ei probleem op zo'n manier.

Maar volgens mij heb jij geen problemen met oorzaak en gevolg te verlaten en te laten gelden hoe de verschijnselen er uit zien.

In ieder geval zou ik benieuwd zijn, als je die uitzending ook beluisterd, hoe jij daar over denkt.

(Awee Prins moet ik misschien ook opnieuw beluisteren omdat ik niet helemaal wakker was in de oudejaarsnacht met enige drank en vooral vuurwerk.)

Hallo yopi,

het is voor mij niet vol te houden, dat niveau van rationaliteit.

Het is een bezuiniging, economie is nu eenmaal zo economisch mogelijk dingen doen. Dat dit een principe is zonder moraal, is dan jammer voor de moraal.

Ik snap niet precies wat je nu bedoelt.

In ieder geval is het een moraal om de verzorgingsstaat in stand te houden om op te komen voor de onmondigen of gehandicapten (kinderen, zwakbegaafden, invaliden enzovoort).
En ook een moraal dat iedereen individueel zoor zichzelf moet zorgen.

'Zo economisch mogelijk dingen doen' kan ook doen besluiten dat het 'veel te duur is om de aarde te redden', om met Herman Finkers te spreken.

Eigenlijk wilde ik het niveau van rationaliteit om over macht (als dat wat geen verontwaardiging wil om aan de macht te blijven) en markt (als dat wat de verontwaardiging transformeert in ambitie) te praten verlaten.

Ik ben hoe dan ook verontwaardigd over die macht en markt, wat ze ook doen.

Maar ik besef me ook wel dat die moraal die overblijft dat van een zeurend kind is.

Een zeurend kind van de rekening.

De metafoor der metaforen:
De semafoor van het ding:

Dat we tegenwoordig smartphone of smart-anything noemen.
Zodat we het zelf niet meer hoeven te zijn?

Laten we nu eens eerlijk zijn: wie belazert wie, en wie wil belazerd worden?
Zie je geen kansen? Dan belazer je jezelf.

Mag je ook niet zeuren.

Toch?