De morele hand, een volledige en samenhangende ethiek

[Stijn]

Na iets meer dan toen jaar nadenken over ethiek, is dit het voorlopige eindresultaat: de morele hand, een metafoor van vijf ethische basisprincipes, één voor elke vinger, die een volledige en samenhangende ethiek samenvatten. (Hier een korte beschrijving, voor uitgebreidere versie, zie http://stijnbruers.wordpress.com/2012/0 ... of-ethics/)

-De duim: het principe van universalisme. Men moet (mag) datgene doen wat iedereen die ertoe in staat is in alle gelijkaardige situaties moet (mag) doen. Geef het goede voorbeeld, zelfs al doen anderen niet mee. Net zoals men de duim moet plaatsen tegenover de andere vingers om een voorwerp te kunnen grijpen, zo moet men het principe van universalisme toepassen op de andere vier basisprincipes.

-De wijsvinger: rechtvaardigheid en de waarde van levenswelzijn. Verhoog het levenswelzijn van alle voelende wezens die nu en in de toekomst leven, waarbij je een sterke prioriteit geeft aan het verhogen van het levenswelzijn van de laagste posities (de ergste lijders, de wezens die het ergste leven leiden). Levenswelzijn is de waarde die je zou toekennen aan het leiden van een volledig leven van een wezen, en bestaat uit alle positieve en negatieve gevoelens die het gevolg zijn van het al dan niet vervullen van alles wat men wil, alle behoeften.

-De middelvinger: het louter-middel principe en het basisrecht op lichamelijke zelfbeschikking. Gebruik nooit het lichaam van een voelend wezen als louter middel voor iemand anders zijn doelen, want dat schendt het basisrecht op lichamelijke zelfbeschikking. De twee woorden “louter middelâ€￾ duiden op twee voorwaarden, respectievelijk: 1) als je om een doel te bereiken (bv. iemand redden) een voelend wezen wil aanzetten iets te doen of ondergaan tegen diens wil in, en 2) als het lichaam van dat voelend wezen noodzakelijk is als middel voor dat doel, dan mag je dat wezen niet zo behandelen. Een voelend wezen is een wezen dat via positieve en negatieve gevoelens iets wel of niet kan willen, en dat nog niet definitief dat vermogen heeft verloren. Net zoals de middelvinger iets langer is dan de wijsvinger, zo weegt het basisrecht iets sterker door dan het levenswelzijn (bv. het recht op leven). Het basisrecht mag enkel geschonden worden om ernstige schendingen van het wijsvinger-welzijnsprincipe te voorkomen.

-De ringvinger: natuurlijkheid en de waarde van biodiversiteit. Enkel als een gedrag tegelijk natuurlijk (een direct gevolg van spontane evolutie), normaal (vaak voorkomend) én noodzakelijk (belangrijk voor het leven en voortbestaan van voelende wezens) is, is het toegelaten (maar niet verplicht), zelfs al worden de wijsvinger- en middelvingerprincipes geschonden (zoals bv. bij roofdieren die moeten jagen om te overleven). Biodiversiteit is de waarde van een ecosysteem, en bestaat uit alle variatie in levensvormen en processen die het direct gevolg zijn van natuurlijke evolutie. Deze waardevolle biodiversiteit zou ernstig dalen als een bepaald gedrag dat natuurlijk, normaal en noodzakelijk is, universeel verboden zou worden (universeel, want je moet de duim plaatsen tegen de ringvinger).

-De pink: getolereerde partijdigheid. Net zoals de kleine pink een klein beetje kan afwijken van de andere vingers, mag je bij het helpen van anderen een beetje partijdig zijn ten voordele van je dierbaren, als je tenminste bereid bent gelijkaardige niveaus van partijdigheid van iedereen te tolereren (iedereen, want je moet de duim plaatsen tegen de pink).

-De handpalm: universele liefde. Niemand haten of minachten, alle levende wezens liefhebben met respect en empathie. De handpalm houdt de ethische basisprincipes (de vingers) samen.

De wijsvinger, middelvinger, ringvinger en pink komen overeen met respectievelijk een welzijnsethiek, rechtenethiek, milieu-ethiek en zorgethiek. Door toepassing van de duim creëren ze vier vormen van gelijkwaardigheid.

-De wijsvinger: bij het onpartijdig verdelen van welzijn wordt niet gekeken naar de specifieke kenmerken verbonden aan individuen.

-De middelvinger: alle voelende wezens die dezelfde moreel relevante mentale vermogens hebben, krijgen een gelijke claim op het basisrecht.

-De ringvinger: elk natuurlijk wezen mag in gelijke mate natuurlijk, normaal en noodzakelijk gedrag vertonen. Bv. als een prooi mag eten om te overleven, dan mag een predator dat ook (los van wat het dan eet).

-De pink: iedereen mag een gelijkaardig niveau van partijdigheid vertonen. Als je ervoor kiest om wezen X te helpen in plaats van wezen Y, en als je moet tolereren dat iemand anders de keuze maakt om wezen Y te helpen, dan is er een getolereerde keuzegelijkwaardigheid tussen X en Y (zelfs al is wezen X gevoelsmatig belangrijker voor jou dan wezen Y).

De vijf morele vingers kunnen we toepassen op de productie en consumptie van dierlijke producten (vlees, vis, eieren, zuivel, leder, bont…):

-De wijsvinger: veedieren zitten qua welzijn in een veel lagere positie dan mensen die dierlijke producten eten. Er is een drastisch verlies aan welzijn bij dieren door opsluiting en vroegtijdige dood. Dat is een groter verlies dan onze frustratiegevoelens wanneer wij geen dierlijke producten meer kunnen eten. Dus veeteelt en visserij schenden het welzijns-wijsvingerprincipe.

-De middelvinger: bij dierlijke producten worden er dieren gebruikt als louter middel, dus schending van het middel(vinger)principe.

-De ringvinger: dierlijke producten zijn niet noodzakelijk voor mensen, want goed geplande veganistische voeding (voeding zonder dierlijke producten) is niet ongezond, zegt de Academy of Nutrition and Dietetics. Biodiversiteit zal dus niet dalen als wij geen dierlijke producten meer zouden eten. (Integendeel: veeteelt is waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak van het verlies aan biodiversiteit, volgens de VN FAO.)

-De pink: we zouden nooit de mate van partijdigheid die nodig is om de veeteelt te rechtvaardigen, tolereren. Dus getolereerde partijdigheid kan niet ingeroepen worden om de consumptie van dierlijke producten te rechtvaardigen.

Hieruit volgt dat veganisme ethisch consistent is, en dat veeteelt en visserij dat niet zijn.

-De duim: geef het goede voorbeeld, zelfs als anderen nog wel vlees blijven eten. Hieruit volgt dat veganisme onze ethische plicht is.

[yopi]

Mooi hooggestemd stuk ..

Maar ik zal zeker geen veganist worden (denk ik nu) ..

Als was het alleen maar hoe de hele natuur en voedselketen (als je ook de mens als onderdeel daarvan ziet ..) dit weerspreekt.
Misschien is veganisme wel een uitdrukking van hoe de mens zich buiten de natuur plaatst.

[Stijn]

Mooi hooggestemd stuk ..

Maar ik zal zeker geen veganist worden (denk ik nu) ..

Als was het alleen maar hoe de hele natuur en voedselketen (als je ook de mens als onderdeel daarvan ziet ..) dit weerspreekt.
Misschien is veganisme wel een uitdrukking van hoe de mens zich buiten de natuur plaatst.

Hoe zie je dat de natuur/voedselketen veganisme tegenspreekt? Vier dingen:
1) de mensenpopulatie is zodanig gestegen dat als mensen hogerop in de voedselketen gaan eten, ze een te grote milieu-impact nalaten. Voor te grote populaties is het beter lager in de voedselketen te eten. In de praktijk zien we dat nu doordat de productie van dierlijke producten veel inefficienter is dan de productie van plantaardige alternatieven (bv. de ecologische voetafdruk per gram eiwitinname). Veeteelt is een verspilling van energie, water, landbouwgrond, geneesmiddelen, pesticiden en voedsel, en kent veel schadelijke uitstoot (broeikasgassen, nitraten,...). Dat heeft als gevolg dat veeteelt waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak is van verlies aan biodiversiteit (volgens FAO)
2) als we teruggaan naar het verleden, komen we voorouders tegen die plantaardig aten. Hebben onze voorouders toen iets onnatuurlijks gedaan? Op geologische tijdschaal bekeken is het zeer recent dat menselijke voorouders jagers werden. En die jacht was intentioneel: kon enkel met speren en stenen wapens. Geen enkel ander roofdier jaagt zoals mensen of drinkt als volwassene melk van andere dieren.
3) het gaat over ethiek; de natuur is amoreel, dus als wij aan ethiek doen, plaatsen we ons inderdaad buiten die natuur. Maar dat vinden we net goed (zolang de ethiek goed zit). We zijn tegen zinloos geweld, kannibalisme, verkrachting,... terwijl dat allemaal natuurlijke fenomenen zijn.
4) je loopt een risico op een naturalistic fallacy

[yopi]

Met alle vier je punten eens ...

Maar biologisch zijn we omnivoren.
En biologisch zijn we amoreel.

Dat tegenspreken: Alle organismen eten andere organismen. Een harmonie tussen de leeuw en het lam is niet mogelijk.
Maar ik begrijp nu wel dat je het allemaal ook gewoon realistisch ziet.
Dus ik ga mee ..

[neus]

Hallo Stijn, welkom

Ik heb jouw bijdrage met interesse gelezen. Vooral de definitie van een "voelend wezen" intrigeert me. Kun je proberen een definitie te geven van gevoel?

Ken je trouwens het werk van Epictetus? Je zou zijn filosofie kunnen koppelen aan de duim (universeel).

[Mtheman]

Hoe kan je nou ethiek koppelen aan veganisme?
Ethisch gezien is dat niet geheel verantwoord van jou. Een levenswijze opleggen onder het mom van dat het ethisch verantwoord of erger onze ethische plicht zou zijn. Het weerspreekt enkele van jou principes ook al heb je dat proberen dicht te timmeren door uitzonderingen te maken.
Ook vind ik dat de principes als zijnde een hand een interessante keuze om het op die manier naar buiten te brengen, maar heeft m.i. geen toegevoegde waarde.

Als het gaat om het onderkennen van het probleem van overpopulatie op de wereld, dit te gaan koppelen aan of op te lossen door veganisme als enige oplossing is kortzichtig en wellicht niet doeltreffend. Overgaan op puur veganistisch voedsel zal er toe bijdragen dat er een grotere vraag komt naar landbouw producten waardoor meer land nodig is voor landbouw, wat er niet is en ook niet als je het land van de veeteelt daarvoor gaat gebruiken, dus dat lijkt mij dus ook niet de oplossing.

Dat je bezig bent met je ecologische voetafdruk is te waarderen, maar ik zie daar meer een rol van de overheid dan wel Europese regelgeving weggelegd om mensen zich daar meer bewust van te zijn en wellicht te verkleinen.

[yopi]

Ik weet wel dat vlees eten een grotere ecologische voetafdruk oplevert dan veganistisch eten ..

[Stijn]

Hallo Stijn, welkom

Ik heb jouw bijdrage met interesse gelezen. Vooral de definitie van een "voelend wezen" intrigeert me. Kun je proberen een definitie te geven van gevoel?

Ken je trouwens het werk van Epictetus? Je zou zijn filosofie kunnen koppelen aan de duim (universeel).

een voelend wezen is een wezen dat belangen heeft (bv eten), representaties kan vormen van die belangen, daarvan bewust kan zijn (zodat er een subjectief gevoel ontstaat). Dat bewustzijn is in termen van qualia. Een voelend wezen heeft qualia die positief of negatief geevalueerd worden. Bv belang op eten niet voldaan genereert gevoel van honger dat negatief geevalueerd wordt. Dat gevoel is een qualia: het is in bewustzijn aanwezig als er aandacht op gericht is (als ik druk bezig ben, voel ik geen honger; van zodra ik aandacht richt op mijn maag, voel ik wel honger)

Het werk van epictetus zit in combinatie van wijsvinger (welzijnsethiek) en duim. Maar wijsvinger en duim gaan nog veel verder dan ethiek van epictetus

[Stijn]

Hoe kan je nou ethiek koppelen aan veganisme?
Ethisch gezien is dat niet geheel verantwoord van jou. Een levenswijze opleggen onder het mom van dat het ethisch verantwoord of erger onze ethische plicht zou zijn.

dat is toch gewoon consistentie? Jij legt toch ook de "niet verkrachten en vermoorden" levenswijze op, gebaseerd op ethiek? Ik pas gewoon een "niet schaden en uitbuiten" levenswijze consequenter toe. Veganisme is dan een ethische keuze

Het weerspreekt enkele van jou principes ook al heb je dat proberen dicht te timmeren door uitzonderingen te maken.

hoe bedoel je?

Ook vind ik dat de principes als zijnde een hand een interessante keuze om het op die manier naar buiten te brengen, maar heeft m.i. geen toegevoegde waarde.

ja, dat is marketing hé? Een handig (oeps) geheugensteuntje, niet?

Als het gaat om het onderkennen van het probleem van overpopulatie op de wereld, dit te gaan koppelen aan of op te lossen door veganisme als enige oplossing is kortzichtig en wellicht niet doeltreffend.

ja, dat is waar.
Wel erg bijzonder dat je schrijft dat veganisme als enige oplossing voorgesteld wordt voor overpopulatie. Wie zegt dat nu weer?

Overgaan op puur veganistisch voedsel zal er toe bijdragen dat er een grotere vraag komt naar landbouw producten waardoor meer land nodig is voor landbouw, wat er niet is en ook niet als je het land van de veeteelt daarvoor gaat gebruiken, dus dat lijkt mij dus ook niet de oplossing.

gelukkig heb je het op dat vlak mis. Een veganistische landbouw (zelfs als ze biologisch is) bespaart hoogstwaarschijnlijk landbouwoppervlakte tegenover wat er nu gebruikt wordt: er zal minder akkerland nodig zijn, en al helemaal geen graasland (dat kan allemaal natuurgebied worden). De ecologische voetafdruk (die gebruik van landbouwoppervlakte meet) van plantaardige voedingspatronen is bijna altijd lager dan omnivore voedingspatronen.

Dat je bezig bent met je ecologische voetafdruk is te waarderen, maar ik zie daar meer een rol van de overheid dan wel Europese regelgeving weggelegd om mensen zich daar meer bewust van te zijn en wellicht te verkleinen.

voor mij is het een kwestie dat iedereen zijn steentje zou moeten bijdragen en het goede voorbeeld zou moeten geven. Consumenten mogen hun verantwoordelijkheid niet ontlopen door de problemen gerelateerd aan hun overconsumptie af te schuiven op overheden en bedrijven. [/quote]

[neus]

een voelend wezen is een wezen dat belangen heeft (bv eten), representaties kan vormen van die belangen, daarvan bewust kan zijn (zodat er een subjectief gevoel ontstaat). Dat bewustzijn is in termen van qualia. Een voelend wezen heeft qualia die positief of negatief geevalueerd worden. Bv belang op eten niet voldaan genereert gevoel van honger dat negatief geevalueerd wordt. Dat gevoel is een qualia: het is in bewustzijn aanwezig als er aandacht op gericht is (als ik druk bezig ben, voel ik geen honger; van zodra ik aandacht richt op mijn maag, voel ik wel honger)

Zowel roofdier als prooidier zijn dan voelend. Is de morele hand nu een manier om van de roofdier-prooidier dualiteit af te komen?

Het werk van epictetus zit in combinatie van wijsvinger (welzijnsethiek) en duim. Maar wijsvinger en duim gaan nog veel verder dan ethiek van epictetus

In welk opzicht dan? Geef eens een voorbeeld?

[Stijn]

Zowel roofdier als prooidier zijn dan voelend. Is de morele hand nu een manier om van de roofdier-prooidier dualiteit af te komen?

ik weet niet hoe je dat bedoelt. Het ringvingerprincipe (dat verwijst naar natuurlijkheid/biodiversiteit) zorgt er wel voor dat een predator nog mag jagen en prooien eten voor vitale behoefte.

Het werk van epictetus zit in combinatie van wijsvinger (welzijnsethiek) en duim. Maar wijsvinger en duim gaan nog veel verder dan ethiek van epictetus

In welk opzicht dan? Geef eens een voorbeeld?

sorry, ik verwarde even met epicurus. Ja, epictetus zou hoogstens enkel het duimprincipe zijn denk ik.[/quote]