Een tutorial in de Platonische politieke filosofie.

Discussies in je eigen vakjargon.
Gesloten
Gebruikersavatar
Sauwelios
Posts in topic: 1
Berichten: 151
Lid geworden op: 26 jul 2014, 02:47
Contacteer:

Een tutorial in de Platonische politieke filosofie.

Bericht door Sauwelios » 16 aug 2016, 22:05

Inleiding.

Wat is politieke filosofie? De meest gangbare opvatting luidt: filosofie is wijsbegeerte, het streven naar wijsheid, dus politieke filosofie is het streven naar politieke wijsheid. Maar je kunt het ook anders opvatten: niet als het streven naar politieke wijsheid, maar als het politieke streven naar wijsheid...

Wat betekent dit? Het betekent dat het streven naar wijsheid, de filosofie, politiek is geworden—niet zozeer in engere zin, van "in de politiek zitten"—hoewel Francis Bacon bijvoorbeeld Lord Chancellor was—, als wel in de ruimste zin, van politieke activiteit in het algemeen—bijvoorbeeld het publiceren van een politiek manifest. Politiek-filosofische geschriften zijn in feite manifesten ten behoeve van de filosofie, geschreven door filosofen die vonden dat ze voor de filosofie moesten opkomen. Of liever gezegd, afdalen. Zo is het eerste woord van Plato's Politeia ("De Staat") katebên, "ik daalde af". Politieke filosofen zijn filosofen die, althans bij tijd en wijle, hun hoogte verlaten om zich, ten behoeve van die hoogte, te bemoeien met de fundering ervan.

Maar waarom is de gangbare betekenis van de term "politieke filosofie" dan het streven naar politieke wijsheid, en niet het politieke streven naar wijsheid? Dit is zelf een effect, ja een succes, van de politieke filosofie. Want Plato, de eerste Westerse mens die onbetwistbaar politieke filosofie bedreef, laat zijn Socrates onder de mensen gaan om vast te stellen wat politieke wijsheid is—maar dit doet deze enkel om met zijn geveinsde naïveteit en objectiviteit de implicaties van zijn eigen politieke wijsheid te bewerkstelligen!

Zijn eigen politieke wijsheid? Was Socrates dan wijs? Hoe kan een wijsgeer een wijze zijn of andersom? Hoe kan iemand tegelijkertijd één en hetzelfde ding bezitten en begeren?—In plaats van deze vraag te beantwoorden kunnen we hier beter het volgende onderscheid maken. De filosofie zoekt in feite naar een natuurlijke openbaring—hoewel ze ook een goddelijke niet zou versmaden. Maar voordat het wezen der dingen zijn ware aard geopenbaard heeft, dus voordat we ware wijsheid, ware kennis van het bestaan bezitten, is het meest rationele wat we kunnen doen: zoeken naar ware wijsheid. En met dit gegeven, dat een leven in dienst van de filosofie het beste leven is, tenminste totdat we ware kennis van het beste leven bezitten, kun je wel degelijk beredeneren wat de beste politieke orde is: namelijk die politieke orde die de filosofie het beste laat gedijen.

Maar hiermee missen we nog een tweede premisse. De eerste is dat een leven in dienst van de filosofie het beste leven is. Maar je kunt pas een conclusie aangaande de concreet beste politieke orde trekken als je ook weet in wat voor sociale omstandigheden je leeft. Deze zijn afhankelijk van tijd en plaats. Dit is de reden dat ik in grote lijnen vier politieke filosofieën onderscheid in de geschiedenis van het Westen.

::

Homerus.

De eerste politieke filosofie die ik onderscheid is de Homerische. De cultuur wier eerste literaire werken aan Homerus worden toegeschreven was de cultuur waarin de Westerse filosofie ontstond: de natuurfilosoof Thales van Milete wordt gewoonlijk als de eerste Westerse filosoof gezien. Maar in zijn voorlaatste boek, How Philosophy Became Socratic, verwijst Laurence Lampert al regelmatig naar het werk van Seth Benardete, een leerling van Leo Strauss: hij suggereert erin dat Homerus' Odysseus min of meer tot Homerus zelf staat als Plato's Socrates tot Plato zelf—en hier zou je aan kunnen toevoegen: "en als Nietzsches Zarathustra tot Nietzsche zelf." En in zijn laatste boek, The Enduring Importance of Leo Strauss, wijdt hij een heel hoofdstuk aan Benardete's The Bow and the Lyre: A Platonic Reading of the Odyssey. Dat hoofdstuk is getiteld: "Extending the History of Philosophy Back to Homer: Seth Benardete's Odyssey". Het begint met een citaat uit een brief van Strauss aan Benardete:

"Some day my belief that Homer started it all and that there was a continuous tradition from Homer until the end of the 18th century will be vindicated."

Nou heb ik Benardete's boek gelezen, en het is één van de moeilijkste boeken die ik gelezen heb, hetgeen echt wel iets wil zeggen. Om een idee te geven van hoe Benardete de Odyssee leest zal ik er een passage gedeeltelijk geparafraseerd uit citeren. Het betreft de episode waarin Odysseus met zijn bemanning gevangen zit in de grot van de cycloop Polyphemus.

"[Polyphemus] asks Odysseus where he moored his ship. [... Odysseus lies] that Poseidon smashed his ship. [...] Polyphemus does not reply to Odysseus's lie; instead, he eats two of his comrades. [... It does not] occur to Odysseus that if Polyphemus believes they cannot get away they have to be disposed of in some way if the order of his cave is not to be disturbed. There is no room here for the permanent stranger. Cannibalism is the strict consequence of Cyclopean tidiness: Polyphemus cuts up the men neatly and leaves not a scrap behind. Nothing in the narrative suggests that cannibalism is anything but a one-time supplement to Polyphemus's [vegetarian] diet."

Benardete interpreteert dit vervolgens als de Homerische les dat orde, bijvoorbeeld een rechtsorde, nog geen rechtvaardigheid maakt. En kannibalisme is in zijn lezing een zeer belangrijk en vandaar vaak terugkerend onderwerp in Homerus. Het lijkt erop dat de Homerische politieke wending er onder meer op gericht was kannibalisme uit te bannen.

Dit citaat geeft overigens hooguit een glimp van hoe "dense"—ik weet er geen beter woord voor—het grootste deel van Benardete's boek is.

Enfin, wat ook precies de sociale omstandigheden mogen zijn geweest die Homerus ertoe noopten zijn politieke wending te bewerkstelligen, die wending was erop gericht een zeker minimum aan beschaving te garanderen—een minimum waar, of dit nou de bedoeling was of niet, ook filosofie op kon gedijen. Als ik Benardete en Homerus goed genoeg gelezen heb, dan was het mechanisme waarmee dit bewerkstelligd werd het volgende. Allereerst nog een citaat uit Benardete's boek:

"Homer [...] gives the impression that the Sun punished Odysseus's men; but we are later told that the Sun cannot punish individual men; he can withdraw his light from gods and men equally, but he needs Zeus to carry out what alone would satisfy him. Homer does not mention Zeus.[!] If we may distinguish between cosmic gods like the Sun—gods whose possible existence is manifest to sight—and Olympian gods, about whom there is only hearsay, then Homer begins [the Odyssey] with a cosmic god who punishes human folly, but he is at once corrected as soon as the Muse takes over and introduces Homer and us to Poseidon, Zeus, and Athena."

Wat Homerus met betrekking tot de goden deed was de Olympische goden promoveren tot de hoogste rang en de kosmische goden demoveren tot een lagere rang. Hiermee werden dus de onzichtbare goden—en met "onzichtbaar" bedoel ik hier niet dat ze niet afgebeeld of zelfs uitgebeeld werden—de belangrijkste goden. Dit was cruciaal voor het beschaven van de mens, zoals het volgende korte citaat duidelijk mag maken:

"Hades distinguishes man from everything else. Men go to Hades, all other animals just die. This distinctiveness of man, whether exaggerated or not, imposes on man certain constraints. The prohibition against cannibalism takes the form of a general prohibition, whether it be through inhumation or cremation, against man being consumed by any wild beast."

Een mens die een andere mens opeet is natuurlijk ook in zekere zin een wild beest. De Griekse naam voor Hades is overigens Aïdes, oorspronkelijk Awides, "de Ongeziene", "de Onzichtbare".

Wat Homerus introduceerde was het idee van onzichtbare goden die al je schandelijke daden zagen en je daarvoor straften—niet alleen in de Hades overigens, maar ook hier op aarde. Zo schrijft Benardete:

"The [sacrificial] cow, [Homer] says, came from the field, Telemachus' comrades came, the blacksmith came, and Athena came. Athena came in just the way the cow did. That the men of Pylos see the one and not the other makes no difference."

Gezien de context waarin hij dit schrijft, en na veel gepeins, is mijn conclusie eigenlijk heel simpel: een sappig stuk bief suggereert de nabijheid, ja de gunst van de godin! Maar aangezien iedereen kan zien dat schandelijke mensen vaak genoeg rijkelijk te eten hebben en eerbare mensen niet, was er ook nog het geloof in een Hades nodig om mensen tot eerbaarheid aan te sporen.

In tegenstelling tot de Christelijke cultuur, die een guilt culture is, was de Homerische cultuur een shame culture. De straf in de Hades was in de regel geen lichamelijk leed, zoals in het Hellevuur, maar een geestelijk leed: weten dat er schande over je gesproken wordt. Behalve voor hen die de goden rechtstreeks kwaad deden of trachtten te doen, was de Homerische beloning eer en de Homerische straf oneer. Achilles is het voorbeeld bij uitstek van een ontvanger van de Homerische beloning. Zo schrijft Benardete over Achilles' indrukwekkende en veelbezochte graftombe:

"t is [Achilles'] tomb that makes him conspicuous both now and in the future. Achilles dies but not his name. Hades is needed in order that Achilles may enjoy, if only counterfactually, the reality of his name."

::

Plato

In mijn inleiding zei ik dat Plato's Socrates enkel onder de mensen gaat "om met zijn geveinsde naïveteit en objectiviteit de implicaties van zijn eigen politieke wijsheid te bewerkstelligen". Maar dit geldt in feite alleen voor de oudere, de wijzere Socrates. De jongere Socrates gaat wel degelijk onder de mensen om vast te stellen wat politieke wijsheid is, dus zonder dat eigenlijk al te weten. Oorspronkelijk was Socrates namelijk geen politiek filosoof maar een natuurfilosoof, zoals Thales van Milete. Dit is de Socrates die door de oudste van onze drie directe bronnen, de grote komediedichter Aristophanes, scherp bekritiseerd wordt. In zijn komedie De Wolken schildert Aristophanes Socrates af als een sofist, een wetenschapper van de Griekse verlichting. Over deze verlichting schrijft Lampert (in zijn voorlaatste boek): "it actively schooled the best Athenian young in a lightly veiled skepticism about the gods while mocking ancestral or paternal submission to them and counseling its students on just how to make the best use of the piety of others." Dit is precies Aristophanes' verwijt aan Socrates, en Socrates begint vanaf die tijd dan ook aan zijn zogenaamde "second sailing". Zijn eerste zeiltocht was zijn tocht de wolken in, dat wil zeggen zijn zoektocht naar de ware aard of oorzaak van de natuurverschijnselen. Zijn tweede zeiltocht is zijn terugtocht, zijn terugkeer naar de aarde, naar de mensenwereld. Over Socrates zoals hij beschreven wordt door de tweede van onze drie directe bronnen, de geschiedkundige Xenophon, schrijft Lampert (in zijn laatste boek):

"Socrates' turn to the human taught him that the humans in charge, the males in charge, judge nature to act unbearably toward humans, like a sea always in motion, always threatening humans and human constructs with destruction, always failing to distinguish worthy from unworthy. Xenophon's images bring to light Socrates' insight into the male need to master feared and hated nature, to conquer nature. They show Socrates, the student of nature and human nature, learning that he will have to persuade ruling males of what he learned they would dearly want to believe, that nature is not what she seems but wholly otherwise, end-directed for human benefit by caring gods who ensure that the worthy benefit and the unworthy suffer. Socrates has no quarrel with nature, but he teaches a fiction to make it appear that the male quarrel with nature misunderstands nature."

Ik herhaal: "end-directed for human benefit by caring gods who ensure that the worthy benefit and the unworthy suffer". Dit is wat Lampert Socrates' "teleotheology" noemt: een teleologische theologie, dus een theologie die "end-directed", letterlijk "doel-gericht" is. Dit is het idee dat Gods wegen dan misschien wel ondoorgrondelijk zijn, maar dat er absoluut een plan achter zit—een "master plan" dat gegarandeerd zal slagen: de goeden zullen beloond worden en de kwaden gestraft, misschien nog niet in dit leven maar in ieder geval in het hiernamaals. En de beloningen en straffen zullen niet bestaan in de wetenschap dat je in deze wereld een goede dan wel een slechte naam hebt, maar in directe ervaring van de geneugten des hemels dan wel de gruwelen der hel. Ik formuleer het hier in Christelijke termen, en inderdaad, het Platonisme is proto-Christelijk. Nietzsche noemde het Christendom dan ook "Platonisme voor 't volk".

Platonisme voor het volk is versimpeld Platonisme. Een voorbeeld hiervan is dat het Christendom één god heeft terwijl het Platonisme er, net als de Homerische godsdienst, velen heeft. Het verschil met de Homerische godsdienst zit 'm wat dit betreft in het volgende. De Homerische goden waren het dikwijls oneens: zo zijn ze in de Ilias verdeeld tussen de Grieken en de Trojanen. Volgens het Platonisme daarentegen zijn de goden volkomen eensgezind, aangezien ze allemaal wijs zijn, en het dus niet met elkaar oneens kunnen zijn.

Het maakt in feite niet uit of je nou één god hebt of meerdere volkomen eensgezinde goden. Maar Plato moest het bij polytheïsme houden omdat zijn doelgroep daar nou eenmaal aan gewend was. Zo schrijft Lampert (in zijn voorlaatste boek):

"peaking as a theologian, [Socrates] promulgates laws for gods who resemble the gods Adeimantus already knows from Homer and Hesiod but are moral models fit for human imitation. Socrates uses Adeimantus's beliefs about the gods to instill the old gods with new virtue."

Het Platonisme houdt dus de onzichtbaarheid van de belangrijkste goden aan, maar verandert hun normen en waarden en daarmee de invulling van de Hades. De Hades dient nu niet meer in de eerste plaats om het al dan niet voortleven van je goede of slechte naam op aarde te kunnen vernemen, maar om te kunnen genieten van, of lijden aan, dingen in de Hades zelf. Deze verandering gaat gepaard met de verandering van een shame culture in een guilt culture.

Toch zijn er ook in een guilt culture altijd mensen voor wie schaamte en eergevoel belangrijker zijn dan schuldgevoel en een goed geweten. Deze mensen worden door Plato gevleid met het idee dat ze filosofisch zijn omdat ze houden van wat ze kennen en haten wat ze niet kennen. Aangezien zulke trouwe en waakzame honden namelijk de spil zijn waar de maatschappij om draait, en bij het volk dus in hoog aanzien staan, krijgt de filosofie een betere naam als zij zich filosofen noemen.

::

Machiavelli en Nietzsche

In de derde politieke filosofie die ik onderscheid, de Machiavelliaanse, krijgen dat soort mensen ook weer een sleutelrol. Ik spring hiermee naar het Machiavelliaanse tijdperk, aangezien ik de sleutelrol die ze in het Platonische tijdperk vervulden het best kan uitleggen door haar te vergelijken met hun latere rol.

In de Middeleeuwen, evenals in de klassieke oudheid na Plato, bleef de politieke filosofie in feite Platonisch. Maar hoewel het Christendom—en zo ook het Jodendom en de Islam—een vorm van Platonisme was, gold dat alleen voor de geestelijke wereld. Wat de fysieke wereld betreft had volgens de Kerk niet Plato maar Aristoteles gelijk. Zo raakte in de Middeleeuwen de Christelijke theologie vrijwel onontwarbaar vervlochten met de Aristoteliaanse natuurwetenschap. En toen de filosofie na het hoogtepunt van de Renaissance acuut bedreigd werd door geloofsijver—godsdienstoorlogen, de Inquisitie, de vervolging van Galilei, de verbrandingsdood van Giordano Bruno—, toen kwam Machiavelli op het briljante idee om die vervlechting tegen de Kerk te gebruiken. Nou was de onwerkbaarheid van de Aristoteliaanse natuurwetenschap slechts een aanname van Machiavelli, en was het pas Descartes die die natuurwetenschap de nek omdraaide door met zijn gemathematiseerde natuurwetenschap een wetenschappelijke revolutie te ontketenen. Enter Francis Bacon. Zoals Lampert (in zijn laatste boek) schrijft:

"Bacon introduced an experimental science that, granted time, would make the implied cosmology of the Bible as evidently untrue as the cosmology of Aristotle. To gain time, the new science had to equip itself with what Bacon knew to be rhetoric: he transformed the Bible's promise of paradise forever in the next life into the promise of paradise forever in the human future through work in the world now and for generations—his truly Napoleonic strategy. By converting minds like Descartes's and influencing the minds of many, to establish the Royal Society for instance, Bacon advanced [...] natural science."

In zijn New Atlantis, dat direct de inspiratie was voor de stichting van de Royal Society of London for Improving Natural Knowledge, propageert Bacon een maatschappelijke orde waarin wetenschappers en uitvinders geprezen en beloond worden voor het verhogen van het welzijn van het volk. De wetenschappers en uitvinders zijn hier de mensen voor wie schaamte en eergevoel belangrijker zijn dan schuldgevoel en een goed geweten. En zoals in het Baconisme, hetgeen in feite wetenschappelijk Platonisme is, een wijsgeer ervoor zorgde dat "eergeren" vrijwillig de "gemaksgeren" gingen dienen door vondsten en uitvindingen voor hen te doen, zo zorgde in het religieuze Platonisme een wijsgeer ervoor dat "eergeren" vrijwillig de "gemaksgeren" gingen dienen door een door zichzelf geleefd evangelie te verkondigen—waartoe de mythe behoort dat de filosoof een geestesoog heeft voor de Ideeën, dat de priester een geestesoor heeft voor het woord Gods...

De bedoeling van het Platonisme was dat de filosofie kon blijven bloeien in de schaduw van de religie. Maar onder het Christendom werd de filosofie de dienstmaagd van de religie. Volgens de Middeleeuwse filosoof Alfarabi was zo'n opslorping onontkoombaar tenzij er onder de hogepriesters altijd tenminste één filosoof was. Door voor dit laatste te zorgen zou de levenscyclus van de beschaving in kwestie op haar hoogste punt blijven in plaats van tot een einde te komen. Maar nadat in de Middeleeuwen ook dit mislukt was, althans in de Christelijke wereld, als niet ook in de Islamitische en de Joodse, toen bedacht Machiavelli een nieuwe manier om dat lot af te wenden. Hij bedacht dat het feit dat zulke levenscyclussen van nature tot een einde komen ongedaan kon worden gemaakt krachtens een "verovering van de natuur". Deze verovering zou met name niet zozeer natuurwetenschappelijk als wel politicologisch van aard zijn: Machiavelli beschouwde niet de laatst mogelijke fases van zo'n natuurlijke levenscyclus, maar de middelste fase als het hoogtepunt; het hoogtepunt van de hele cyclus was volgens hem niet een wetenschappelijk of filosofisch hoogtepunt, maar een politiek hoogtepunt. De wetenschap moest in dienst worden gesteld van de politiek, en filosofie als metafysica moest volledig worden afgezworen. De filosofie werd hiermee, en eigenlijk pas hiermee, wetenschap, moderne wetenschap, en als zodanig de nieuwe religie. In Lamperts woorden:

"The Machiavellian strategy succeeded in its one great aim ["to crush Christianity's spiritual tyranny"]; but by adopting its enemy's means and conscripting science into the service of propaganda, it caused philosophy to fall prey to a new tyranny, the tyranny of supposed enlightenment via science." (Lampert, Leo Strauss and Nietzsche.)

Het Baconiaanse schema, waarin de wetenschap het algemeen nut dient, was zó succesvol dat de onredelijkheid van zulk utilitarisme haast volledig aan het oog onttrokken werd; de absolute superioriteit van de democratie dunkt vrijwel iedereen tegenwoordig vanzelfsprekend (ook al gaat het misschien lang niet iedereen er bijvoorbeeld socialistisch of anarchistisch genoeg aan toe). Eind 2012 zag ik op Facebook een mooi voorbeeld voorbijkomen van hoezeer mensen bepaalde morele waarden als vanzelfsprekend en de wetenschap daar als drager van beschouwen. Het is een denkbeeldige briefkaart van de wetenschap aan de religie, geschreven in de week dat de skydiver en BASE-jumper Felix Baumgartner een door Red Bull gesponsorde sprong uit de stratosfeer maakte.

Dear Religion,

This week I safely dropped a
human being from space while
you shot a 14 year old girl in the
head for wanting to go to
school.

I kinda feel like you need a
better hobby....

Yours,
Science

Ik zal hier weinig anders over zeggen dan dat het idee erachter mij het volgende lijkt te zijn: "Wij hier in het Westen kunnen dankzij onze wetenschappelijke verlichting de wetenschap al op spanning en sensatie toeleggen, terwijl jullie in het Midden-Oosten haar nog niet eens benut hebben om vrede en veiligheid te waarborgen!" Dit dunken mij namelijk de twee waardensets waaraan door de Machiavelliaanse strategie tegemoet wordt gekomen. Een nog niet genoemde leerling van Strauss, Harry Neumann, formuleert de waarheid hierachter misschien nog wel beter dan Lampert en Strauss. Zo schrijft hij:

"Sometimes I ask students if any real restraints, limits set by something like nature or gods, exist to curb scientific experimentation. Can science, for example, make men immortal or transform them into eagles? Most students deny that anything is intrinsically impossible. They acknowledge that some things probably will not happen tomorrow or even in a century, but, in principle, nothing prevents anything imaginable from happening at any time. Like good liberal democrats, these same students usually cling to a groundless faith that science's uncurbed experimentation ought to be used for liberal democratic goals—to promote freedom rather than slavery, peace rather than war. As if that made any difference in the nihilist world revealed by science! The faith that science's omnipotence can be restrained in the name of some non-arbitrary moral obligation is unscientific. It is relapse into the philosophic illusion from which science liberates itself. Interpreted scientifically, any such relapse, any moral-political commitment, springs from the tyrannic decision to have it so: all moral-political demands are efforts to tyrannize over reality, to replace nature or truth with the propaganda dearest to one's heart." (Neumann, Liberalism.)

"The philosophic illusion from which science liberates itself" is de illusie van "a universe in which [the philosopher] and what is good for him exist as something more than nihilist experience" (Neumann, aldaar). Niet alleen zijn de genoemde waardensets dus alleen waardevol voor zover mensen erop staan dat ze dat zijn, maar ook bestaat de mens zelf alleen voor zover hij erop staat dat hij bestaat... Dit laatste idee, dat wezens enkel bestaan voor zover ze zichzelf waarderen, is essentieel aan waardeontologie. Maar aangezien we het hier over politieke filosofie hebben, en niet over metafysica, zal ik daar niet te diep op ingaan. Het genoege om het volgende te zeggen. Democratie bestaat bij de gratie van het feit dat het machtigste deel van de mensen wil dat ze bestaat. Dit is geen verwijzing naar één of andere complottheorie. Als er geen complot is, dan bestaat democratie bij de gratie van het feit dat de mensen die willen dat ze bestaat samen machtiger zijn dan de mensen die dat niet willen. Dit zijn echter mensen met een relatief zwakke wil: vandaar dat ze met een grote meerderheid moeten zijn. Dat hun individuele wil zwak is mag blijken uit het feit dat de meesten van hen althans het voorgaande niet kunnen onderkennen; ze moeten geloven dat hun waarden universeel zijn, dat ze niet gedreven worden door wil tot macht maar door moreel besef. Nietzsches filosofie daarentegen, ja alle esoterische, dat will zeggen werkelijke filosofie, is wetenschappelijk: het is de geestelijkste wil tot macht, de tirannieke drift tot het scheppen van de wereld... Zo wil Nietzsche de wereld als wil tot macht en niets daarbuiten, en daarmee als hiërarchisch, niet als egalitarisch. Aldus schrijft Neumann:

"Although the past was responsible for the present egalitarianism detested by Nietzsche, for the most part it was characterized by the inequalities dear to him. However, lack of awareness of nihilism's threat formerly led men to take those inequalities for granted, to interpret them as necessary consequences of natural or divine justice. Modern thinkers culminating in Nietzsche made men aware that human creativity or technology was not limited by anything. Nietzsche feared that contemporary egalitarians would employ this unlimited power to create a world of universal peace and equality. He yearned for a superman whose will to overpower nihilism and egalitarianism would use modernity's immense power to create the eternal return of the past's inequality and wars. Then there would be no wars to end all wars." (Aldaar.)

Ik zal dit even uitleggen. Ongelijkheid was Nietzsche lief aangezien het tot geestelijke groei in de hoogte leidt; zo ook crisissen als oorlog, omdat leed en gevaar het beste, namelijk het sterkste, in mensen naar boven halen. Met behulp van de wetenschap zouden we de wereld echter zó in kunnen richten dat we bijvoorbeeld niet meer door natuurrampen en ziekten getroffen kunnen worden, en we zouden zelfs de menselijke neurochemie en genetica zo aan kunnen passen dat we niet meer tot lijden en agressie in staat zijn! Dit is precies wat bepaalde toonaangevende transhumanisten bepleiten.

Nietzsches superhumanisme wil het tegendeel hiervan: de eeuwige terugkeer van alle ongelijkheid en al het leed. Daarmee zal er dan namelijk tenminste in de gigantisch verre toekomst in ieder geval weer ongelijkheid en leed zijn. Maar het is haast onvoorstelbaar dat we de tijd, als ze nog geen cirkel is, bij wijze van spreken tot een cirkel zouden kunnen buigen; laat staan dat we ooit zouden kunnen weten dat dat gelukt was. Dit is dan ook niet de voornaamste betekenis van de eeuwige terugkeer. De eeuwige terugkeer is het ideaal van een mens die zijn leven en alles wat daaraan voorafging zózeer waardeert dat hij wil dat het allemaal eeuwig terugkeert; maar dit betekent tevens dat hij er zeer sterk de voorkeur aan zou geven als de tijd tussen het heden en bijvoorbeeld de terugkeer van de Oerknal niet essentieel anders is. Met de eeuwige terugkeer wil hij dus ook historische terugkeer: om met Mark Twain te spreken, niet alleen dat de geschiedenis zich herhaalt, maar ook dat ze rijmt.

Het is zeer onwaarschijnlijk dat de mens ooit een nieuwe Oerknal zou kunnen veroorzaken; maar een Zondvloed is al een stuk waarschijnlijker... Lampert suggereert dat, net zoals Nietzsche Machiavelli als voorganger had, en Machiavelli Plato, en Plato Homerus, ook Homerus een soortgelijke voorganger had: Tiresias. Maar van Tiresias, in tegenstelling tot Homerus, Plato, Machiavelli en Nietzsche, weten we inhoudelijk niets meer; er is een breuk in de traditie direct vóór Homerus. Zouden we dan niet nòg zo'n breuk teweeg kunnen brengen? Waarna er een nieuwe Homerus zou kunnen verschijnen, en een nieuwe Plato, een nieuwe Machiavelli en een nieuwe Nietzsche? De Machiavelliaanse en Platonische wendingen, en mogelijk ook de Homerische, hadden juist tot doel zo'n breuk te voorkomen; maar terwijl de Homerische en de Platonische vroeg of laat tot de dreiging van een nieuwe breuk leidden, heeft de Machiavelliaanse juist tot de dreiging van stagnatie geleid: de stagnatie van de mens in het éne ideaal—"de laatste mens".

Maar hoewel de Nietzscheaanse wending juist aanzet tot zo'n breuk, kan ze paradoxaal genoeg juist tot continuïteit leiden. Want er is, naast stagnatie en onderbreking, nòg een alternatief: een spiraal. Dit zou betekenen dat er aan het einde van dit Machiavelliaanse tijdperk een nog geavanceerder tijdperk aanbreekt, maar één dat qua waardenstelsel overeenkomt met het pre-Homerische tijdperk—hetgeen een animistisch tijdperk moet zijn geweest. Hierop zou dan vervolgens een nieuw Homerisch tijdperk kunnen volgen, dat wil zeggen één dat qua waardenstelsel met het Homerische overeenkomt, maar nog veel geavanceerder is dan het onze. Ik zie Fixed Cross en mezelf althans als pioniers van het komende tijdperk.
Laatst gewijzigd door Sauwelios op 03 jan 2017, 05:32, 3 keer totaal gewijzigd.
  • "In de mens is schepsel en schepper verenigd: in de mens is stof, brokstuk, overvloed, leem, vuil, onzin, chaos; maar in de mens is ook schepper, beeldhouwer, hamerhardheid, toeschouwersgoddelijkheid en zevende dag:—begrijpen jullie deze tegenstelling? En dat jullie medelijden het 'schepsel in de mens' betreft, dat wat gevormd, gebroken, gesmeed, gescheurd, gebrand, gegloeid, gezuiverd moet worden,--dat wat noodzakelijk lijden moet en lijden zal? En ons medelijden--begrijpen jullie 't niet, wie ons omgekeerde medelijden betreft wanneer het zich tegen jullie medelijden weert als tegen de ergste van alle vertroetelingen en zwakheden?" (Nietzsche, Voorbij goed en kwaad, aforisme 225.)

Gebruikersavatar
yopi
Posts in topic: 3
Berichten: 7871
Lid geworden op: 22 aug 2007, 16:28
Contacteer:

Bericht door yopi » 17 aug 2016, 16:42

Waar blijft het inleidende gezellige praatje op deze manier?

Dit lijkt meer op een onverhoeds binnenvallen.

Gebruikersavatar
yopi
Posts in topic: 3
Berichten: 7871
Lid geworden op: 22 aug 2007, 16:28
Contacteer:

Bericht door yopi » 17 aug 2016, 16:44

Waar ben je geweest eigenlijk?

En zeg nou niet: Hier en daar.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 18 aug 2016, 00:46

heej jopi,

Val mun broder niet zo lastig, jow nouw,

he's of-license ... capisce?
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 18 aug 2016, 01:36

Sauwelios.

Weet je? Misschien vloeit dat wel door jouw aderen.

In dat geval sorry!

Helemaal sorry!

Ik wist niet dat jij nog in de middeleeuwen leefde.
Het spijt me oprecht, en ik wil me daarom verontschuldigen.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 18 aug 2016, 02:13

"Cestui que"

Geldt echt niet meer.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 18 aug 2016, 02:20

Dat zou perfect zijn:
Doe ons eens een lol, en leg eens precies uit waarom het niet klopt.

Dan hebben we in ieder geval wat tegen meneer pastoor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 20 aug 2016, 04:11

Hallo?

Of is het meer "Hollow"?
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
yopi
Posts in topic: 3
Berichten: 7871
Lid geworden op: 22 aug 2007, 16:28
Contacteer:

Bericht door yopi » 20 aug 2016, 16:14

Ga je voor goud? Of voor gelijk spel?

Leon

Bericht door Leon » 20 aug 2016, 16:25

Politiek is met name zorgen dat het eigenbelang verdedigd wordt. Dan is de vraag natuurlijk wat eigenbelang is. Ik ben bijvoorbeeld op het randje depressief en gericht op opheffen van mijzelf. Dat is bijvoorbeeld een heel ander eigenbelang dan zoveel mogelijk en zo intens mogelijke genotsbelevingen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 23 aug 2016, 02:20

Is het opheffen van je eigenbelang in andermans belang?
Of kan je dat al niets meer schelen?

Politiek gezien moeten we dan een partij oprichten, die rekening daarmee houdt.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 23 aug 2016, 02:27

Kan hoor.

De FP.

De Filosofische Partij.

Maar wat gaan we oplossen? Binnen afzienbare tijd?

Niets?
Hm, dan weet ik zeker dat we nummer 1 worden ... en aan ons succes ten onder gaan.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 23 aug 2016, 02:39

yopi schreef:Ga je voor goud? Of voor gelijk spel?
Ik ga nergens voor, maar als het moet: geef mij dan maar een lauwerkrans.
Dat ruikt tenminste lekker.
(Asterix en de Lauwerkrans? "Broeva Haro!")?

Afbeelding

Dinges heeft gelijk.
Obelix spreekt de waarheid en "Ouwe Juul" krijgt op het eind trek in lamsbout.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 28 aug 2016, 05:30

Nou Sauwelios, nu heb je alle voordeel van de twijfel.

Zeg het maar.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gebruikersavatar
memeticae
Posts in topic: 10
Berichten: 6523
Lid geworden op: 07 jun 2014, 02:30
Contacteer:

Bericht door memeticae » 28 aug 2016, 05:41

Neem je je paarlen terug?

Of laat je je ideeën toch door "festeren"?

Ik begrijp je niet meer.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Begrijpen en verstaan is hetzelfde als meten zonder gissen.

Gesloten

Wie is er online

Gebruikers op dit forum: Geen geregistreerde gebruikers en 14 gasten