Filosofieforum.nl

Homunculus


Deze afbeelding suggereert dat het mannetje (of mensje) in de mens een foetus is. En waarschijnlijk is die foetus het voortbestaan van het foetale stadium in de uitgegroeide volwassen mens.
Hij bevindt zich in het hoofd en hij en het hoofd wordt gedragen door de zuilen van de rest van het lichaam.
Hij is het grootste rad onder de radertjes van een machinerie in het achterhoofd; nog achter de hersenen, zintuigen en de kaakpartij.
Om alles heen zit de huid die alles nog eens extra afsluit. Op één klein gaatje na bovenin.
Een gaatje naar de geest?
De in- en uitgang van de ademhaling zijn niet getekend. En ook niet de ingang van het stofwisselingssysteem.

Alles gaat eigenlijk over het hoofd. Het niet getekende zijn toegangen tot wat ademhaling betreft het midden van het lichaam met aansluiting op het hart en de bloedsomloop; en wat stofwisselingssysteem betreft de spijsvertering en de extremiteiten (ledematen).
Laten we zeggen naar het gevoel en naar de wil (lichaam als instrument voor handelen en energievoorziening).

Als het inderdaad alleen over het hoofd gaat, wat doet die foetus daar dan?

Bij de geboorte ziet het hoofd er het meest af uit; alleen de verborgen hersenen moeten nog helemaal uitgroeien.
De rest van het lichaam hangt er maar een beetje bij, de ademhaling begint pas en de spijsvertering moet nog op gang komen.
De teentjes en vingertjes lijken ook wel helemaal af. Dat lijkt niet consequent. Dit verklaar ik door bij het hoofd ook de zenuwen te rekenen die door het hele lichaam vertakt zijn. Die teentjes en vingertjes zijn het zintuig dat samen met de hele huid de tast vertegenwoordigen. De rest van de traditionele zintuigen zijn in het hoofd gecentreerd.
Al die zintuigen zijn dus klaar voor gebruik en gaan nu pas echt functioneren. Voor de geboorte zijn er ook al ervaringen, maar niet zozeer om de wereld voor de mens te openen, maar de overgang van voorgeboortelijke en nageboortelijke mogelijk te maken via de moeder.
De navelstreng wordt verbroken en voor de directe uitwisseling van bloed moeten nieuwe mogelijkheden in de plaats komen.

De homunculus is dus inderdaad het voortbestaan van het foetale stadium in het hoofdleven van de mens.

(Vrij bedacht met dank aan Peter Sloterdijk en de Antroposofie)

Homunculus II

Als je iets doet of iets waarneemt ben je voor het grootste gedeelte overgegeven aan die aktiviteit of waarneming. Ook als je er bij nadenkt.
Als je later dit opnieuw beleeft vanuit je geheugen zonder voort te gaan met interpretatie van die waarneming of analyse van aktiviteit valt het op dat in die herinnering naast de waarneming of aktie ook een waarnemer of actor te ontdekken is. Hier kun je je mee identificeren door te denken: Dat ben ik die daar bezig was, respectievelijk dat was ik die daar waarnam. Probeer je je nu te richten op dat ik dan ontstaat er een nieuw mannetje in de mens, oftewel een homunculus.
Deze bewoont wat wel het cartesiaanse theater genoemd wordt: De voorstelling van een mannetje in een lichaam dat voor hem de beelden van de zintuigen projecteert en de aktiviteiten van dat lichaam naspeelt.

In feite ontstaat een spiegelwereld of verdubbeling van de wereld, wat mooi te zien is aan het woord reflectie dat voor denken gebruikt wordt.

In de spiegelwereld van de homunculus II leven - de wereld van de reflectie of denken - betekent steeds weer opnieuw ervaringen verwerken en zelfkennis verwerven op die spiegel-manier. Het resultaat van die verwerking wordt dan ook weer input voor nieuwe reflectie.
Het gedeelte zelfkennis van die input zou je het zelf kunnen noemen en degeen die voor de spiegel staat - de actor van de reflectie - het ik. Buiten de spiegelwereld vallen die samen en wordt door anderen gezien als iemands persoon of ego; en voor die persoon zelf is die eenheid tijdelijk onzichtbaar, totdat er door anderen op gereflecteerd wordt door communicatie of dat die persoon zich weer in zichzelf terugtrekt om te gaan spiegelen. De vorming gaat het hele postnatale leven door.

De aanleg en pre-natale ervaringen blijven op de achtergrond aanwezig in de homunculus I. Die lijkt totaal niet op II, omdat ze nooit onderdeel van reflectie geweest is en de ervaringen en aanleg niet op een post-natale geheugenmanier vastgelegd zijn. Ze zijn meer tijdloos en de ruimtelijkheid is niet wiskundig maar meer droomachtig (fantaseer ik door). Ook niet ik-achtig of zelf-achtig.
Misschien samen te vatten als voor-geboortelijke, voorgeborchte, vorig leven, erfelijkheid, celgeheugen enzovoort.

We hebben dan drie modi waarin we geleefd hebben of leven: het kosmische, het aardse leven en de spiegelwereld.

Blijft nog een vraag over bij dit gedachte-experiment: Wat gebeurt er bij het sterven en na de dood.

Homunculus III

Het derde mannetje in de mens. De actor en waarnemer losgekoppeld van de zintuigen en het geheugen (maar wel gebruik makend van de beelden uit het geheugen). In de fantasiewereld van de droom. Gedeeltelijk herbeleving. Maar ik vind vooral interessant als er een eigen dynamiek optreed die ook losgekoppeld is van normale logica, tijdvolgorde en wiskundige ruimte. Een overgangsfase naar de diepe slaap, waarbij dit mannetje voor ons normale waakbewustzijn onzichtbaar is.
Zou verwantschap kunnen hebben met de dood. Alleen stel ik me daar bij voor dat de fases duidelijker zijn, een definitieve richting hebben en het draadje met het lichaam echt doorgesneden wordt, zoals na de geboorte de navelstreng.

De wereld van het hiernamaals. Als je in reïncarnatie gelooft zou het kunnen zijn dat deze homunculus het extract bevat van alle ervaringen en verworven vermogens. Na de periode tussen dood en een nieuwe geboorte keert III terug als I: de foetus.

Om het laatste weer vast te knopen aan het eerste: Het achtergelaten lichaam komt als vorm terug in het hoofd van het nieuwe leven. De metamorfose die plaats gevonden heeft is dus een nieuw zenuw-zintuig-stelsel waar de ervaringen van het vorige leven nu het beginpunt van de waarneming en intuitie-mogelijkheden bevat.
Althans: Zo denken de antroposofen er ongeveer over. De onafgemaakte zaken met mensen en de rest van de wereld komen in het nieuwe leven van buiten: karma.

Je kunt de homunculus natuurlijk ook opvatten als een Alien, die zich als een parasiet nestelt in het zenuw-zintuig-stelsel van de foetus en zo de mens-aap die uit de erfelijkheidsstroom ontstaat, begeleidt en beïnvloedt.
Zijn wij dan die aap of de Alien?

In ieder geval verklaart het het dualisme dat in al onze ervaringen sluipt. Een soort fundamentele afstand. Filosofisch wordt hier meestal naar verwezen als de subject object tegenstelling.

Dualistisch is wel een adequate beschrijving, maar niet zo rijk als de fantasieën, die deze ervaring in een verhaal gieten waar misschien wel goede intuïties vervat zijn, die kunnen uitgroeien tot meer inzicht in de werkelijkheid. Nog voor dat daar wat meer zekerheid over gaat bestaan. Wetenschappelijke theorieën beginnen ook vaak zo en zetten soms de waarneming van de wereld op zijn kop.

Dit is als het ware een crypto-amasofische benadering van de vraag: Wie ben ik? Of wat is een ik? Of wie zijn wij? Of wat is een mens? Of: De Mens.

Ik moet het nog nader bestuderen, maar ik bespeur toch wel weer een soort dramatisering, of beter gezegd een dramatische voorstelling?

de vraag is, wie ziet nu eigenlijk de voorstelling, waar houdt de voorstelling op.

Neus

wie ziet nu eigenlijk de voorstelling

Homunculus IV (?)

yopi schreef:Neus

wie ziet nu eigenlijk de voorstelling

Homunculus IV (?)

Antwoord: Het is de homunculus II.
Dit is namelijk de momentane altijd transcendentale (=voorwaarde voor) waarnemer of actor in de spiegelwereld van de reflectie. Is weer wel te spiegelen, maar op dat moment is er altijd weer een niet-nieuwe nieuwe ik.

Het spiegelen van de II is altijd een oneindige regressie of Droste effect.

Als er ruimte is, is er afstand. Als er afstand is, is er projectie. Als er projectie is, is er een voorstelling.

De "brandpunten"voor de voorstellingen dat zijn waarnemers. Brandpunten zijn net als een middelpunt van een cirkel bestaande maar niet zijnde.

neus schreef:Als er ruimte is, is er afstand. Als er afstand is, is er projectie. Als er projectie is, is er een voorstelling.

De "brandpunten"voor de voorstellingen dat zijn waarnemers. Brandpunten zijn net als een middelpunt van een cirkel bestaande maar niet zijnde.

Ergens anders zei je dat laatste precies andersom.

meen je dat nou? in mijn hoofd klopt het beeld, nalezend wil er nog wel eens een discrepantie zijn...

Je zei:

Uiteindelijk een soort discussie over bestaan en zijn. Er zijn minder dingen dan er bestaan. Om te zien wat er is, moet men proberen in het bestaan de dramatiseringen weg te halen. Een "middelpunt" is een typisch voorbeeld van dramatisering, er is helemaal niets.

en nu dus:

.. De "brandpunten"voor de voorstellingen dat zijn waarnemers. Brandpunten zijn net als een middelpunt van een cirkel bestaande maar niet zijnde.

Is dus wel hetzelfde. Sorry.
Misschien een topic starten? En dan duidelijk definiëren wat je bedoelt met bestaan en zijn. Ik gebruik die begrippen normaal als uitwisselbaar.

En dan hier - als je dat wil - over de homunculus ..

Om het anders te zeggen - als dat al iets duidelijker zou kunnen maken - (ik denk aan die post van yope) :
Als er in een relatie tussen twee objecten sprake is van een subject, kun je wel zeggen dat alleen die twee objecten echt zijn en het subject 'alleen' bestaat, maar je kunt ook zeggen dat alleen de gebeurtenis van die relatie echt IS en de objecten de projecties zijn in de spiegelwereld van de reflectie.

Zoals ik in dit topic een taaltje construeer, die dat dramatiseert ..

Wat een knoop zeg. Jammer dat we niet kunnen overschakelen naar een meta-taal. Want die bestaat waarschijnlijk niet (-> Wittgenstein)

Het vervelende is dat de dagelijkse taal - zoals je die intuïtief gebruikt - vaak uit onmacht als meta-taal gebruikt wordt. En dat maakt het alleen maar moeilijker.

Ik zoek meestal de uitweg door met de ander - in dit geval jou - mee te gaan.
Het kan ook anders. Maar dan moet je proberen fundamenteel ontologische kwesties te bespreken. En dat is ook weer zo'n rare manier om off-topic te geraken.

Laatste opmerking:

Ik geloof niet dat je het subject weg kunt abstraheren en zo het object 'echt' kunt zien. Absoluut vruchteloos om dat te proberen. Reflectie is nu eenmaal spiegelwereld.

Daarbuiten is Tao of dat 'waarvan men niet moet spreken'.

Alleen dramatisering of kunst in het algemeen kan als taal daarvoor fungeren.

Of zoiets.

(Of anders gewelddadig ascetisme of drugs om de spiegels aan barrels te krijgen)
(Metaforen op metaforen stapelen)
Derrida .. alles is text. In zijn verhandeling 'Geweld en metafysica' vind je een vette inspanning om dat boekje daarna weg te gooien. Na een tijdje heb je (had ik) weer de neiging om opnieuw die ladder op te gaan en dan wéér weg te gooien.

Geinig plaatje.

Ik interpreteer het als "het kind in de mens".

Maar drijft het kind nu de mens aan of wordt het kind door de mens aangedreven?

(en ik ben benieuwd wat er in die pijp zit) :)

en ik ben benieuwd wat er in die pijp zit

Als je goed kijkt zijn het vlinders. Vlinders zetten de aardse materie om in iets kosmisch (volgens Rudolf Steiner). Maar misschien dacht je aan iets lekkerders .. zoals nederwiet of zo? Waar ik trouwens al lang van af ben ...

Inderdaad: het kind (of beter gezegd de foetus) in de mens.
Maar dan niet de terugkeer van het verdrongene zoals in de psycho-analyse.
Maar gewoon iets wat altijd op de achtergrond speelt. Of zo ..

Er zit chaos in die pijp en daar komen vlinders uit voort.

Waarom niet? Andersom schijnt ook te kunnen.

:)

De spelende mens?

Die spelende mens zie ik niet zo. Misschien een spelende tekenaar.

Zag je trouwens ook dat dat gaatje in de schedel een verbinding heeft met iets wat op een gedeelte van een gezicht lijkt?
Daar wil ik nog wat mee spelen .. (Die verbinding lijkt op rook of adem ..)

Zag je trouwens ook dat dat gaatje in de schedel een verbinding heeft met iets wat op een gedeelte van een gezicht lijkt?
Daar wil ik nog wat mee spelen .. (Die verbinding lijkt op rook of adem ..)

Rook en adem en inspiratie.
Want het hoofd is aan het denken, terwijl de mens aan het roken is.
Het laatste wordt gerepresenteerd in de spiegelwereld door de beeltenis van een vaag gezicht dat rook in- en uitademt.
Het gaatje in de schedel is de ingang van de inspiratie, die eenmaal opgenomen zichtbaar wordt in de uit de pijp opstijgende vlinders.

Misschien wordt het nog wat met dat denkhoofd zou je bijna denken ..

Homunculus IV
representatie van het lichaam in de motorische cortex.


stylised reconstruction of the body in the motor cortex



Het vierde mannetje in de mens.

Als het hoofd (het zenuw/zintuig stelsel) het wakkere bewustzijn vertegenwoordigd kun je hier zien hoe de rest van het lichaam hier motorisch vertegenwoordigd is.
Hoewel de wil (Schopenhaueriaans) onbewust is (Wat je doet dat wil je); kun je dus zien hoe de bewuste buitenkant (de voorstellingskant) er in het hoofd uitziet.

(vervolg)
De homunculus IV zit het dichtst bij de 'in de wereld zijn' ervaring.
Ook het dichts bij het materiele en het handelen in de wereld.
En het dichtst bij de 'hier en nu' beleving.

Daardoor de voorwaarde voor het wakkere bewustzijn van het hoofd (zenuw/zintuigstelsel).

Het meest tegengestelde hiervan is homunculus I (de foetus). Die is tijdloos, non-object achtig en non-subject-achtig.

De homunculus II (Het droste subject van de spiegelwereld (en bespiegelingswereld)) is wakker, met als voorwaarden het geheugen en het begrippenapparaat (verstand en rede). Maar staat tijdelijk buiten de wereld.
Leeft in de eigen wereld (of eigengemaakte wereld).

De homunculus III (het droombewustzijn) associeert vrij met de droomspiegelingen van de andere homunculi in de droom- of astrale wereld.

(vervolg 2)

Meer schematisch + sensorische cortex die ik ook tot homunculus IV reken:

Maybe you’ve seen this before: it’s a diagram of the sensory and motor cortex of the brain, with a little man or homunculus drawn over it to illustrate the somatic areas associated with each region. You see where the little man’s knee is on the left image of the sensory cortex? Stick an electrode in there and zap it, and a patient/victim will feel a sensation in his knee. Put the patient in an MRI and tickle his knee, and that region of the brain will light up. Cool, huh?

http://freethoughtblogs.com/pharyngula/ ... e-bedroom/

Wat hier nog komt:

De homunculus gevormd door de anderen, waaruit we uiteindelijk geboren zijn.

En: die van het realiteitsprincipe van Freud. De onmogelijke, maar toch bestaande homunculus die ego genoemd wordt. Die moet praktisch dealen met wat uit de buitenwereld opgepikt wordt en zijn primitieve (en kosmische) verleden.

Mag ik je de film: "Ten Canoes" aanraden?
En bekijk hem dan eens met je idee van de homunculus.

Wie? Wordt wanneer, waarom en uit wie geboren.
En wie zit het dichtste bij de "werkelijkheid"?

Jij alleen toch? Die allen tezamen is?

Mag ik je de film: "Ten Canoes" aanraden?
En bekijk hem dan eens met je idee van de homunculus.

Kun je het mij niet gewoon vertellen. Ik kijk geen films op het ogenblik.

Wie? Wordt wanneer, waarom en uit wie geboren.
En wie zit het dichtste bij de "werkelijkheid"?

Jij alleen toch? Die allen tezamen is?

Ik zie deze homunculus meer als een eigengemaakte subset van verwantschappen of zo. Maar in principe kunnen de grenzen steeds verder opgerekt worden ..

Mijn begrip van homunculus gaat dus over het mannetje in de mens.
Dat wil zeggen allerlei representaties van de mens in zijn eigen innerlijk.

Is de mens in een andere modus dan ingekeerd zijn verdwijnen al die homunculi uit het zicht, maar doen wel mee.

Je kunt je bijvoorbeeld afvragen hoe een mens bij anderen gerepresenteerd wordt. Of hoe anderen bij jou gerepresenteerd worden.

Dat laatste past wel in dit topic:
Worden andere mensen ook als mannetjes (mensjes) gereprenteerd als je in de ingekeerde modus bent?

Als dat zo is wordt het toch nog gezellig in de ingekeerdheid.

Homunculus V en VI:

Bij V is er sprake van een representatie van anderen doordat je door hen en uit hen gevormd bent. Dus nog steeds het zelfje.

Bij VI - het ego - is het het zorgelijke zelfje dat tussen de anderen/het andere en de eigen neigingen dealt. Die voert nogal es de boventoon.

Dan kom ik bij de magische zeuven ..
De homunculus VII

Dit is een verzamelbak van anderen en andersheden die op één noemer te brengen zijn als 'de ander/het andere als de ander/het andere.

...

Homunculus VII: De representatie van de ander/het andere in de ingekeerde modus (daar gaat het de hele tijd over in dit topic).

De variatie is te groot en te complex om er veel algemeens over te kunnen zeggen. Maar de noemer staat wel bekend in de filosofie als Alteriteit

Alteriteit (Latijn: alter, "ander") is een begrip in de filosofie en een aantal aanverwante disciplines dat verwijst naar het onherleidbare aspect van de persoon. Het concept werd voor het eerst uitvoerig besproken in de fenomenologie van Emmanuel Levinas, in zijn publicatie Altérité et transcendance. Vervolgens heeft het ingang gevonden in het werk van vele verschillende filosofen zoals bijvoorbeeld Jacques Derrida. Vaak wordt het begrip gecontrasteerd met het concept van 'identiteit' dat slaat op het ik in zoverre het zichzelf verstaat.

Alteriteit verwijst bij deze filosofen naar het gegeven dat er steeds iets buiten het begrip van het bewustzijn valt, namelijk het radicaal andere perspectief van de ander. Men kan de ander slechts begrijpen in zoverre men hem reduceert tot eigen begrippen, waardoor men het perspectief van de ander nooit kan begrijpen als perspectief van de ander. Dit is alteriteit.

Het verschijnsel alteriteit komt onder andere veel voor in de postmoderne literatuur, waarbij de identiteit van een centraal personage weinig scherp is afgebakend doordat het personage veel scenario's opvoert en op andere figuren gaat lijken. De identiteit van de "ik"-persoon is daardoor voortdurend aan verandering onderhevig en staat in feite op het punt te verdwijnen.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Alteriteit

Hier wordt de verwantschap wel duidelijk tussen de zelfjes-homunculi en de andertjes-homunculi.

Er blijft altijd een onbereikbare rest na wat voor identificaties dan ook.

De mens als een 'Ding-an-sich' of zo.

Om niet gek te worden en geen onderscheid meer te kunnen maken tussen jezelf en anderen vervullen al die soorten homunculi een rol.
Gelukkig heb je ook nog je lichaam (en zijn representatie) en je buitenleven.
Die maken een narratieve persoonlijkheid mogelijk om met beide benen op de grond te blijven staan.
Deze laatste is geen homunculus maar een begeleider in alle modi van het leven.

http://www.demul.nl/nl/publicaties/publ ... identiteit

Jos de Mul hierover ivm Ricoeur die geloof ik het begrip gemunt heeft.