Leon schreef: ↑07 dec 2019, 09:13
Het gaat hier echt om een principe.
Eddie Coppens schreef: ↑03 dec 2019, 15:53
In tegenstelling tot bovenstaande conclusie stel ik vast dat onze westerse cultuur (haast) niets anders heeft gedaan dan aannemen dat er wel degelijk onvoorwaardelijke én interessante normen, waarden en principes bestaan. Op twijfel en onzekerheid bouw je immers geen dynastieën.
Enkele argumenten waarom het onvoorwaardelijke (principiële) denken zo aantrekkelijk is als methode:
* Je hoeft geen voorwaarden vast te leggen of te bepalen: Zo Is Het En Zo Moet Het Zijn.
* In elke concrete situatie is de onvoorwaardelijke uitspraak toepasselijk. Als doden altijd verkeerd is, heeft een persoon die een mens om het leven brengt, fout gehandeld. Eenvoudig , toch?
* Ook als de omstandigheden gekend zijn, spelen zij geen belangrijke rol in de be- of veroordeling van de daad.
* Herziening is nooit nodig. Men kan de omstandigheden wel herbekijken als men slecht was ingelicht, maar aan het principe zelf wordt niet getornd.
Het is volkomen begrijpelijk dat deze denkwijze een groot succes is, in de bètawetenschappen werkt ze bijzonder goed.
Een natuurwet, bijvoorbeeld de gravitatiewet van Newton, wordt geacht altijd en overal te gelden.
In de humane en sociale wetenschappen (alfa- en gammawetenschappen) ligt het veel complexer. Dit heeft te maken met de uitdrukking '
ceteris paribus' (als al het andere gelijk blijft, dan...).
In een laboratorium zijn de omstandigheden voldoende onder controle te houden om alleen de invloed van de verandering van één grootheid op één andere grootheid te onderzoeken, waarbij men alle andere grootheden ongewijzigd laat. (Oef! Wat een volzin...)
Het is duidelijk dat dit voor sociale en humane wetenschappers (die deze Latijnse uitspraak het meest gebruiken) quasi een onmogelijkheid is.
Dit in overweging genomen is het niet vreemd dat de sociale en humane disciplines de grootste moeite hebben om als 'wetenschap' te worden erkend...
En dat, wanneer het over ethische, politieke en maatschappelijke problemen gaat, de principiële denkwijze om de haverklap vastloopt.
In de westerse cultuur heeft men een zonderlinge methode methode ontwikkeld om tegelijkertijd het onvoorwaardelijke principe te behouden en toch niet vast te lopen: de casuïstiek.(
https://nl.wikipedia.org/wiki/Casuïstiek)
Het lijkt mij in wezen een bedenkelijke methode omdat op de duur de uitzondering de regel is, terwijl het onvoorwaardelijke algemeen principe toch nooit herzien wordt.
Iemand roept: 'Abortus nooit!', maar vindt in elk concreet geval - de moeder verkeert in gevaar, de moeder is te jong, de ouders zijn te belangrijk, etc. - wel een reden tot uitzondering.
Toch is er een uitweg uit het onvoorwaardelijke denken gecombineerd met uitzonderingsstrategieën: de
correct doorgedachte casuïstische methode.
Ik vertrek vanuit de opvatting dat, hoe algemeen een principe ook is, er steeds voorwaarden aan verbonden zijn.
Als ik pleit voor het recht op euthanasie, bedoel ik niet dat iedereen altijd en overal van een arts kan eisen om zijn/haar (van de eiser) leven actief en pijnloos te beëindigen. Men moet zich akkoord verklaren met een wet waarin een aantal voorwaarden, beperkingen en restricties zijn opgenomen.
Er wordt dus verwezen worden naar een
referentie- of
ijksituatie waarvoor dan wel een consensus en een draagvlak moet worden gezocht.
(persoonlijk en ik hoop samen met een heleboel mensen huldig ik het adagium: het lijden in de wereld niet nodeloos vergroten...)
Wanneer iemand met een concrete situatie wordt geconfronteerd, is de belangrijkste kwestie uit te zoeken of de specifieke omstandigheden van die situatie kunnen samengaan met de omstandigheden van het algemene
voorwaardelijke principe. Is er sprake van een compatibiliteit, geen probleem: het principe is van toepassing en moet alleen vertaald worden naar die concrete situatie.
Wat te doen als (sommige van) de voorwaarden niet vervuld zijn?
Als er een tegenspraak bestaat tussen de algemene en de specifieke omstandigheden, is het algemeen voorwaardelijk principe niet meer bruikbaar.
Het slechtste dat je dan kan verzinnen is dan toch maar teruggrijpen naar het algemeen ONvoorwaardelijk principe, maar dit zou getuigen van geestelijk luiheid en daar willen we ons niet aan bezondigen, toch?
In zekere zin is de zaak vrij simpel: vermits de algemene regel niet van toepassing is, kan ik er niet meer op terugvallen, ik moet er letterlijk geen rekening mee houden.
De concrete situatie zelf zo goed mogelijk analyseren en bekijken wat al of niet mogelijk is, dat is wordt bedoeld met een zinvolle invulling van casuïstiek. Ik zou het een vorm van pragmatisme kunnen noemen, maar dan ethisch en niet gericht op praktisch nut en maatschappelijk voordeel.
Dit bij dit proces moeten bepaalde regels worden gevolgd, maar die kunnen zeer lokaal zijn: alleen van toepassing op concrete situaties.
De hierboven genoemde principiële tegenstander van abortus kan worden tegengesproken door iemand die oordeelt dat, wanneer het leven van de moeder in gevaar is, een abortus toegelaten is. Deze persoon zegt dus dat de lokale regel 'Een moeder in gevaar moet gered worden' belangrijker is dan de algemene regel 'Pleeg nooit abortus'.
Al naar gelang de situatie kunnen er verschillende voorstellen geopperd worden, waardoor het is alsof ik niet weet wat ik wil, maar het is net andersom.
De concrete omstandigheden kunnen enorm verschillend zijn, dus concrete beslissingen daardoor ook.
Het vraagt enkel een volwaardig inlevingsvermogen in de situatie, maar voor de forumleden mag dat geen probleem zijn...
Verantwoording:
Bovenstaand stukje is gebaseerd op enkele pagina's uit een boek waarvan ik de titel niet noem omdat het 'De vrolijke atheïst' heet.
De schrijver is Jean Paul Van Bendegem (
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Paul_Van_Bendegem en
http://jeanpaulvanbendegem.be/home/).
Zoals blijkt, ben ik het op vele punten met de schrijver eens, ik acht mezelf echter minder principieel en vind principes ook niet nodig (of misschien vind ik ze zo vanzelfsprekend dat ik niet eens besef ze te hebben).
Zo, ik voor mij, vind dat dit een welbestede zondag was, nu nog het forum overtuigen...