Willem Schinkel - De gedroomde samenleving

[Solomon the Younger]

Willem Schinkel – De gedroomde samenleving

De gedroomde samenleving van de socioloog Schinkel is geen gemakkelijk leesbaar boek. Alhoewel het slechts 160 pagina's telt, vond ik het niet gemakkelijk om er doorheen te komen. Het is dan ook meer geschreven als een proefschrift dan als een bestseller.

Past sociologie wel bij filosofie? Deze vraag werd reeds beantwoord door de filosoof Karl Jaspers. In zijn boek Een kleine leerschool van het filosofisch denken schrijft hij hierover: “Zuivere wetenschappelijkheid in psychologie en sociologie is alleen mogelijk door het filosoferen en maakt omgekeerd voor het filosoferen de weg vrij.â€￾ Laten we hopen dat dit zo is.

In het voorwoord vraagt Schinkel zich twee dingen af:
“Ten eerste: is het inderdaad zo dat er een alternatieve oplossing voor het 'integratieprobleem' is, of is het geloof dat dat probleem beleidsmatig 'opgelost' kan worden inderdaad maar een geloof dat opportuun is voor organisaties wier bestaansrecht ontleend wordt aan het veronderstelde 'oplossen' van problemen? Ten tweede: is het niet zo dat, voordat 'het probleem' 'opgelost' kan worden, het de vraag is wat 'het probleem' – het 'integratieprobleem' – is, wiens 'probleem' het is – dat wil zeggen: op grond van welke macht gelden de bestaande probleemdefinities – en waarom 'het probleem' op de bestaande manier gelding heeft.â€￾

Met het tussen aanhalingstekens plaatsen van 'integratieprobleem' maakt Schinkel al duidelijk of er Überhaupt wel sprake is van een 'integratieprobleem'. Met andere woorden: maken we niet een probleem van iets dat in de kern geen probleem is omdat we al eerst de definities daarvan misbruiken, zodat het net zo min twijfelachtig is om van een 'oplossing' te spreken, omdat oplossingen er alleen zijn voor problemen en niet voor problemen die we zelf bedacht hebben, terwijl ze volgens de definitie niet bestaan. Zijn stelling luidt daarom dat wat wij 'samenleving' noemen zich op sociaal-hypochondrische wijze druk maakt om zijn [integratie]. Het hele boek door blijft Schinkel [integratie] tussen haken schrijven, omdat het woord [integratie] naar zijn mening alleen gebruikt wordt om een scheiding aan te brengen tussen 'leden van de samenleving' en [niet-geïntegreerden], wat op zich paradoxaal is. Wij hebben dusdanig een 'samenleving' waarbij er een groep is die buiten de 'samenleving' valt. We leven samen met mensen die we niet tot de 'samenleving' rekenen omdat zij [niet-geïntegreerd] zijn. Wat houdt dus het woord 'samenleving' dan in?

De mensen die we vooral niet tot onze samenleving rekenen zijn met name de moslims. Krampachtig wordt er met twee maten gemeten. “Waarom de ene keer de 'vrijheid van meningsuiting' met hand en tand verdedigd wordt om moslims te beledigen, terwijl de andere keer over 'aanzetten tot haat' en 'radicalisering' gesproken wordt wanneer een moslim een controversiële mening verkondigtâ€￾, schrijft Schinkel.

Om uitdrukking te geven aan de 'samenleving' is dat van een lichaam. In het beeld van Plato volgt dit beeld een driedeling van het lichaam in Timaeus. In het menselijk lichaam is het hoofd de zetel van de rede (logos). Daaronder bevindt zich de borst, alwaar zich de hogere strevingen en passies bevinden thymos). Daaronder, in de lagere regionen in het lichaam, concentreren zich de lagere strevingen die met lichamelijkheid te doen hebben (eros). Diezelfde driedeling gebruikt Plato voor de stadstaat. Met andere woorden: de 'samenleving' vormt tezamen ook een lichaam. Dus hoe kunnen we iets [integreren] wat reeds tot het lichaam behoort? Kan ik van mijn lichaam zeggen dat mijn kleine teen er eigenlijk niet zo bijhoort? Dit organicistische beeld is dus interessant in het discour over [integratie]. Nu kunnen we over dit beeld heel erg flauw gaan lopen doen dat we bepaalde ledematen misschien niet nodig hebben maar dan zou je daar ook heel flauw tegenin kunnen brengen dat het ook niet zo gek zou zijn om twee rechterhanden te hebben.

Het gaat er dus niet om dat je afhakt en van prothesen gaat voorzien om een eigen monster van Frankenstein te creëeren, maar om te accepteren dat alles van een lichaam per definite geïntegreerd is. De overmatige angst dat het lichaam ziek is, terwijl daar bij onderzoek niets van blijkt, noemt Schinkel de sociale hypochondrie. In zijn bewoordingen: “sociale hypochondrie is de krampachtige fixatie van een sociaal lichaam op zijn mogelijke eenheidsbedreigende ziektes, teneinde de aandacht van zijn komende dood af te wenden (...) de filosoof Heidegger heeft wel benadrukt dat menselijk zijn een zijn-tot-de-dood is.â€￾ Er onstaat dus telkens een nieuw leven. Waaruit volgt dat de komende samenleving weer anders is dan de vorige etcetera. In mijn visie zou een onsterfelijke samenleving zoiets zijn als een plaat (of een cd) die tot in het oneindige blijft 'hangen'. Hoe treffend is dit laatste beschreven in Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel Márquez, waar een eind komt aan die eenzaamheid van een samenleving wanneer deze wordt ontsloten door een spoorlijn. We kunnen ook denken aan de zwarte bevolking van Noord-Amerika die eerst als slaven werden binnengehaald en nog steeds niet geheel als [geïntegreerd] wordt beschouwd.

“Hobbes stelde dat de mens eerst in een natuurtoestand verkeerde waarin ieder mens de vijand van ieder ander was, waarin iedereen op grond van egoïstische motieven handelde en de ander geweld aandeed. En in de natuurtoestand was er geen wet of gezag, dus chaos alomtegenwoordig.â€￾ Hieruit ontstond de Leviathan, een groot lichaam dat bestaat uit de kleinere lichamen van de onderdanen. Met het negeren van het begin van een sociaal lichaam onstond de fictie van een sociaal contract, waar niemand ooit een handtekening onder zette. Wie het daar niet mee eens was, hoefde ook niet gehoord te worden. Maar ook met de fictie van een sociaal contract is de dood van het sociaal lichaam niet onafwendbaar. “Sociale hypochondrie ontstaat kortom op het moment dat het maatschappelijk lichaam niet langer onderweg is naar een eind-doel, maar met zichzelf opgescheept zit (...) Het is dus een lichaam met geamputeerde benen, want het gaat nergens naartoe.â€￾ Om vooruit te komen moet het lichaam dus erkennen dat het er is zoals het er is. In de Verenigde Staten heeft dit bijgedragen tot een eerste zwarte president (waarom zouden zwarten altijd de voeten moeten zijn van het organicistische lichaam?).

“Het sociaal lichaam voelt zich belaagd door bacteriën en virussen, door allerhande parasieten van buiten.â€￾ Alsof het zo logisch is dat deze ziekten altijd van buiten komen. Bij het koloniseren werden gehele bevolkingen uitgeroeid door de ziekten die de kolonisator meebracht. Een lichaam draagt dus altijd bacteriën en virussen maar het is dus ook hier met twee maten meten wanneer de besmetting van A dan wel B komt. Alsof we gerust kunnen slapen wanneer we besmet zijn door een vriendje, terwijl we panisch zouden moeten zijn voor malaria. Ook dit is een kenmerk van hypochondrie.

Een ander punt is de deïndividualiserende individualisering. Wederom een paradox.
“Enerzijds is het gebrek aan [integratie] dus bijvoorbeeld het gebrek van [integratie] van Ali; anderzijds wordt dat gebrek oorzakelijk verbonden aan Ali's 'cultuur'. En zo wordt de verantwoordelijkheid die eerst geïndividualiseerd was, gedeïndividualiseerd, aan het niveau van het individu onttrokken en uitgesmeerd over een grotere groep. Nu is het namelijk de hele groep die valt onder zijn 'cultuur' die besmet is met het gebrek aan [integratie] van Ali. En Ali wordt gereduceerd tot exemplarisch individu van het culturele collectief. Net als wanneer een Brabander niets van voetbal snapt, en ik dat verklaar uit het idee dat Brabanders überhaupt niets van voetbal snappen. Nu is niet alleen de ene Brabander een voetbalanalfabeet, maar zijn alle Brabanders dat, en per definitie.â€￾ Ook hier zien we dus de tegenstanders van met name moslims zich in allerlei bochten wringen om tot een construct te komen van een lichaam met lichaamsonderdelen die 'er-eigenlijk-niet-bij-horen'. Om dit construct te smeden met cultuur is evenwel onzinnig. Dan stellen we weer zo'n fictief sociaal contract waarin we het klootschieten (terwijl we het zelf nooit gedaan hebben en nooit zullen doen) als cultureel beschouwen en Bulgaars volksdansen beschouwen als iets wat mensen op visitie misschien weleens doen. Dat het koekhappen behoorde tot een sociaal lichaam dat reeds lang ten grave is, lijkt ons te zijn ontgaan, terwijl we met angst en beven staren naar de cous-cous. Om nog maar te zwijgen van de aardappel die we als oer-Hollands beschouwen, terwijl deze ook eens werd meegebracht van een ontdekkingsreis. Daarvan zijn we inmiddels gewend dat het het lichaam voedt en niet ziek maakt. Dat de ene Ali dus vies aankijkt tegen de aardappel, “omdat-ze-nu-eenmaal-niets-anders-gewend-zijn-dan-cous-cousâ€￾, wil nog niet zeggen dat alle Ali's dat doen. Zonder het goed te beseffen deïndividualiseren wij onszelf ook zo nu en dan door aan te nemen dat alle Hollanders dol zijn op erwtensoep.

Hetzelfde fictieve contract bepaald ook wanneer iemand allochtoon is. Zo kan een tweede generatie Zwitsers of zelfs Japanners als autochtoon worden beschouwd omdat we deze mensen al zeer westers beschouwen, terwijl we een vierde generatie Turken nog zullen beschouwen als allochtoon. Wat is daarbij zo bepalend? Het SCP: “bij sociaal-culturele integratie is de vraag in hoeverre minderheden onderdeel zijn van de ontvangende samenleving of dat ze zich daar juist van (blijven) onderscheiden (...) de aandacht voor de mate waarin allochtonen [voila: het gaat niet om 'migranten'; WS] sociale contacten onderhouden met de autochtone bevolking.â€￾ Hierbij vraagt Schinkel ons om dit een aantal keren goed te lezen. Want wat is er nodig voor contact? Twee personen. Maar hier wordt het gebrek aan contact vooral allochtonen aangerekend in de meting van hun [integratie]. Ik kan dus gerust de straat op en allochtonen minachtend blijven aankijken om ieder contact maar zoveel mogelijk te frustreren zodat zij het zijn die geen contact kunnen vinden. Zolang ik maar niets koop bij 'allochtonen' zijn zij het die zogenaamd contactgestoord zijn. Zo blijven zij in het domein van 'buiten de samenleving' die zich evenwel binnen de samenleving bevindt.

Een andere angst is dat onze samenleving niet geheel geseculariseerd is. We hebben natuurlijk nog wel christenen maar die tellen we niet echt mee. Ook hier meten we met twee maten wanneer we de bedreiging voor de geseculariseerde samenleving onder woorden moeten brengen. Alhoewel Nederland volgebouwd staat met kerken, krijgen we het Spaans benauwd van een moskee. Het beste zou zijn deze bouwsels eveneens buiten de samenleving te plaatsen. Misschien is het wel een idee om het grondgebied van een moskee toe te schrijven aan Marokko of Turkije.

Het boek gaat zo nog een tijd door, maar voordat het een politieke discussie wordt en ik vooruit ga lopen op eventuele meningen, wil ik het hier voorlopig even bij laten.

Ik denk dat het idee van Willem Schinkel wel duidelijk is: dat we eerst zijn gaan integreren en vervolgens zijn gaan roepen dat er geïntegreerd moet gaan worden. Zoiets als: ik heb mistlampen op mijn auto die dus zijn geïntegreerd. Maar wanneer ik tegenliggers ermee verblind, zeg ik dat die mistlampen eigenlijk niet bij mijn auto horen. Hoe zit dat nu precies?

N.B. Alle cursieven betreffen citaten uit het besproken boek.

[yopi]

Je haalt wel weer wat overhoop Solomon ..

Komen Plato en Hobbes nu ook voor in het boek of heb jij ze er bij gesleept? (Ik denk aan wat je zei over wederzijdse bevruchting van sociologie en filosofie .. via Jaspers)

Waarom denk je dat het boek de titel draagt 'De gedroomde samenleving'?
Preciezer: Met wat er verder in je stuk staat over samenleving: Is dat nu een werkelijke samenleving, een samenleving per definitie of een gedroomde samenleving?
Bijvraag: En is het dan die gedroomde samenleving -stel dat je dat bedoelt- die oorzaak is van die sociaal-hypochondrische symptomen?
En moeten 'wij' wakker worden uit die droom?

[Solomon the Younger]

Ik haal helemaal niets overhoop!!!

Zoals ik al schreef is het een wetenschappelijk werk van een socioloog. Hij beschrjift de werkelijkheid. Wat we zien op televisie, zoals bij Goede Tijden, Slechte Tijden, zou je de gedroomde samenleving kunnen noemen. Kortom: we 'dromen' de samenleving liever dan dat we de realiteit onder ogen zien.

[yopi]

Het is een prima stuk.
Met 'overhoop halen' bedoel ik dat er veel aangesneden wordt, zodat ik moeite heb om een reactie te geven.
Met mijn vragen probeer ik een scope te vinden ...

[Solomon the Younger]

Het is een lastig onderwerp waar maar weinig mensen hun vingers aan durven te branden. Ik heb het genoegen gehad een discussie hierover te volgen met Paul Cliteur, Marc de Kesel en Willem Schinkel. Later kocht ik naar aanleiding van deze discussie "De gedroomde samenleving" en nadat het boekje een jaar heeft liggen verstoffen, vond ik de tijd om het eindelijk eens te lezen. Het maakt achteraf ook veel duidelijk van de discussie van de genoemde heren.

[yopi]

Als volslagen 'autistische' zaken - zoals bijvoorbeeld moleculen die alleen aan algemene natuurwetten gehoorzamen - een integratie aangaan die iets opleveren waarvan de som meer is als de delen; zoals bijvoorbeeld organismen of menselijke samenlevingen.
Als dat zo is dan denk ik dat de oudere (lang geleden ontstane) nog bestaande eenheden een hogere integratie hebben dan de nieuwere.
De laatste zijn nog meer in wording als het ware.

Dus zoiets als menselijke samenlevingen moeten dan anders bezien worden dan biologische organismen.
Het beeld van een organisme kan dan niet zomaar overgezet worden op een menselijke samenleving.

En vooral niet op liberaal kapitalistische samenlevingen, waar de integratie gebaseerd is op markt en economische factoren vanuit een vrijheidsprincipe dat bijna anarchistisch te noemen is.

[Solomon the Younger]

Allereerst bedankt dat je de discussie aandurft.

Er bestaat natuurlijk niet zoiets als hogere of lagere integraties. Iets is wel of niet geintegreerd. Wanneer dat 'iets' eenmaal in de samenleving is opgenomen dan is het daarmee ook geintegreerd.

Wat jij bedoelt klinkt naar het idee van Wilders dat er een 'dominante cultuur' zou bestaan en die zou dan uiteraard te vinden zijn in de cultuur zoals deze bestond voordat de laatste onderdelen in onze samenleving werden geintegreerd. Dit idee gaat dan weer terug naar het feodale model waarbij bepaalde "dominanties" erfelijk zijn bepaald. In jouw visie is het oer-model, het model zonder al die nieuwerwetse integraties, het hart in het sociale lichaam.

Maar nee, ook dat laatste kan niet gesteld worden omdat je ook het organicistische beeld afwijst. Dat het organicistische beeld niet kan worden toegepast op een kapitalistische samenleving begrijp ik niet goed.

Toen bleek dat cfk's de ozonlaag aantastten, werden deze wereldwijd verboden. Hier zie je dus zelfs de gehele mensheid als een organisme optreden wanneer het als geheel wordt bedreigd. Dit gebeurd maar zelden, maar het bewijst wel dat er nog wel meer factoren zijn markt en economie.

[neus]

Hallo Solomon,

mag ik het samenvatten als dat er steeds met twee maten gemeten wordt?

Het is de vraag of je moet meten...ik denk van wel, al was het maar om jezelf ook te kunnen meten. Toch zal voor veel mensen het jezelf willen meten niet tot de opties behoren. Dan is er natuurlijk ook volledige vrijheid om te meten zoals je maar wilt. Want het wordt toch nooit persoonlijk.

[Solomon the Younger]

Nee, persoonlijk wordt het zeker niet. Schinkel gaat te werk als socioloog en ik ga te werk als filosoof. Verder hebben we er geen enkel persoonlijk belang bij.

[neus]

Ik bedoel dat we juist moeten meten met een persoonlijke maat, waarmee we ook onszelf meten. Dat is de enige garantie dat er een eerlijke maat gebruikt wordt.

[Solomon the Younger]

Hierbij moet ik dan denken aan het categorisch imperatief van Kant. Stel dat het mijn maxime is om de vrouw met een hoofddoekje, de vrouw van de ander, te mogen beledigen met de aanteiging dat zij "kopvodden" draagt, hoe is het dan gesteld wanneer deze maxime algemene wet zou worden? De vrouwen die wel een hoofddoekje dragen hebben geen vertegenwoordiging in de politiek omdat er wel diverse religieuze partijen zijn maar geen moslimpartij en kunnen zich dus niet verdedigen. Zij zijn afhankelijk van enkele beschaafde lieden in de politiek die het belangeloos opnemen voor deze groep.

Het is dus wel erg gemakkelijk om een ander de maat te nemen wanneer het een maxime betreft die is ontworpen uit eigenliefde en het zelf niet treft. Jouw vrouw draagt immers toch geen hoofddoekje en daarmee is het 'jezelf de maat nemen' een koud kunstje.

[neus]

Ik denk dat men best kan denken dat het niet dragen van hoofddoekjes een algemene wet mag worden. Het gaat er dan om niet alleen te kijken naar wat als anderen een hoofddoekje willen dragen, maar ook naar wat als ik zelf een hoofddoekje wil dragen. In het laatste geval wil je niet dat het verboden wordt, dan kan je ook niet willen dat het algemeen verboden wordt.

De vraag is dan of iemand zich kan voorstellen te willen wat een ander wil. Kun je je bijvoorbeeld voorstellen dat je seks met een kind wilt? Dan is dus de vraag wat voor meetlat je voor jezelf en de ander gebruikt. Misschien moet je dan constateren dat je ziek of aangetast bent. De vraag is nu of je dat ook bent als je een hoofddoekje wilt dragen.

[Solomon the Younger]

Het kind zal het niet prettig vinden om aangerand of verkracht te worden door een volwassene, terwijl een hoofddoekje niets voelt van wat een kind voelt als het gedragen (gebruikt) wordt.

Af en toe lijkt het er overigens op dat het misbruiken van kinderen/jongeren meer geaccepteerd is dan het dragen van een hoofddoekje, maar dan komen we op het vlak van de "gebruiken".

[neus]

Je zou kunnen zeggen dat we het slachtoffer zijn van mensen die hoofddoekjes dragen. Dat is absurd. Je kunt wel zeggen dat we slachtoffer zijn van mensen die andere mensen misbruiken, misschien niet direct maar dan indirect. Als het dan gaat om indirect slachtofferschap is misschien het moeten leven in een islamitische maatschappij wel indirect slachtofferschap. Voor de meesten althans.

[Solomon the Younger]

moeten leven in een islamitische maatschappij

Dit is nu precies de hypochondrie waarover Schinkel schrijft. We leven namelijk helemaal niet in een islamitische maatschappij!

Het is dan ook artikel 1 van onze grondwet wat sommigen van ons zoveel angst inboezemt:

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Dit artikel lijkt de deuren wagenwijd open te zetten voor de hordes islamieten die ons land zullen gaan overstromen, omdat we er volgens dit artikel niets aan kunnen doen. Daarom was Fortuyn zo gekand tegen dit artikel. Maar het is natuurlijk de reinste waanzin. Nederland heeft tussen de 5 en 6 procent islamieten tegenover ongeveer 28% katholieken. Om nog maar te zwijgen van de groep die geen enkele kerkelijke gezindte aanhangt, want die zijn in een ruime meerderheid.

Bovendien heeft artikel 1 niets te doen met het al dan niet toelaten van nog meer nieuwkomers in Nederland.

Kortom: een hoop hysterie om niets.

[Solomon the Younger]

Het vreemd aankijken tegen andere gebruiken lijkt overigens zo oud als de mensheid:

Als men de mensen uit alle gebruiken van de wereld de gebruiken zou laten kiezen die hun het beste leken, zouden ze nadat ze de hele verzameling hebben onderzocht, uiteindelijk hun eigen gebruiken kiezen; zo heilig zijn ze ervan overtuigd dat hun eigen gewoonten veel beter zijn dan die van anderen.

Herodotus - Goed leven, een tegendraadse beschouwing over ethiek

[neus]

De meesten zullen zich belaagd voelen door het andere. Persoonlijk denk ik dat niets werkelijk behouden kan blijven.

[Solomon the Younger]

Persoonlijk denk ik dat niets werkelijk behouden kan blijven.

Ook hierover laat Schinkel zijn 'licht' schijnen:

Het milieu gaat naar de knoppen, China, India en Brazilië maken ons economisch irrelevant en wij, we weten dat we geen wezenlijk gevoel van richting meer hebben. Sterker nog: iets in ons heeft een afkeer van het hele idee mee te moeten in een bepaalde richting. Dat 'onbehagen', zoals Ad Verbrugge het diagnosticeert, ligt aan de basis van blinde consumptie, de krampachtige angst van de middenklasse naar een onderklasse af te zakken, de even krampachtige wil nog een 'Nederlandse cultuur' te definiëren en de conservatieve reflex van de warme deken die sommigen, zoals ook Verbrugge, over het onbehagen heen wil leggen. Stiekem voelt iedereen dat Europa het museum van de wereld aan het worden is, dat Brazilië, Rusland, India en China de plaatsen zijn waar 'het' gebeurt, de plaatsen die 'ons' inhalen. Dat gaat natuurlijk veel te zeer uit van het idee dat 'China' iets buiten 'ons' is, terwijl 'wij' bijvoorbeeld via handel verweven zijn met 'China'. Maar het knagende gevoel dat het avondland misschien niet in verval is, maar toch zeker tot museum van de wereld verwordt, is een emotioneel equivalent van sociale hypochondrie (sociale hypochondrie is een kenmerk van een sociaal lichaam, niet van een individueel emotioneel lichaam). Dus de huidige logica is: 'China komt eraan; de moslims hebben het gedaan!' En Europa, zeker West-Europa, staat stil, heeft geen doel, weinig groei en een bevolking die zich amper nog reproduceert temidden van idyllische steden uit vervlogen tijden. Europa is een museum geworden en wij staan in de museumshop. Daar kun je op zich goed geld mee verdienen, maar het is leuker om de kunst te maken.

[neus]

De motivatie (lees beweging) om te doen zoals je doet, produceren als Chinezen, leven in moslimcultuur, of decadent worden als westerlingen, dat alles is min of meer toevallig aan de specifieke mens verbonden en kan nog wijzigen.

Uiteindelijk zal iedereen moeten kijken of de initiële motivatie (opvoeding/cultuur/aanleg) niet te wensen overlaat en iedereen zal pogingen doen om de motivatie om te vormen naar iets dat meer vanuit de zelf komt.

[Solomon the Younger]

Uiteindelijk zal iedereen moeten kijken of de initiële motivatie (opvoeding/cultuur/aanleg) niet te wensen overlaat en iedereen zal pogingen doen om de motivatie om te vormen naar iets dat meer vanuit de zelf komt.

Als ik dit op mezelf betrek dan wordt voor de een de lat oneindig hoog gelegd, terwijl de ander van wieg tot graf wordt gepamperd. Dit heeft niets met productiviteit te maken maar meer met willekeur!

Maar je hebt gelijk dat het meeste vanuit het zelf moet komen. Al is het daarvoor nodig om vier talen te spreken en op het hoogste niveau mee te kunnen draaien. Tja ..., dan zou het iets moeten opleveren?

[neus]

Tja ..., dan zou het iets moeten opleveren?

Ik denk dat motivatie om de resultaten één van de eerste motivaties is die afvalt als het gaat resultaten die je zelf niets zeggen (vervreemding). Maar ik kan het mis hebben. Misschien halen mensen hun motivatie wel uit resultaten voor producten die hen niets zeggen, omdat juist dan het idee kan bestaan dat men iets bijdraagt aan iets groters dan zichzelf.

[Solomon the Younger]

Hierbij moet ik dan denken aan al die arme Chinese arbeiders die waarschijnlijk weinig ophebben met het produkt dat zij vervaardigen. Hun motivatie zal hieruit bestaan dat zij een luxer leven zullen hebben dan hun ouders en voorouders. Of men daar gelukkiger van wordt is een tweede. De vervreemding is een duidelijke keerzijde van de medaille.

Het is vaak erg moeilijk om motivatie onder woorden te brengen. Vooral wanneer men bezig is zonder daarbij de vraag te stellen of men daar nu wel zin in heeft. Het filosoferen zoals wij hier doen levert ons qua geld en aanzien helemaal niets op. Wij zijn gemotiveerd door redenen die we moeilijk onder woorden kunnen brengen. Ik denk dat er veel voor te zeggen is wanneer men erin slaagt om van een hobby een beroep te maken. Dan geeft het 'bijdragen tot iets groters' misschien ook persoonlijk meer voldoening.

[neus]

Ik denk dat er veel voor te zeggen is wanneer men erin slaagt om van een hobby een beroep te maken. Dan geeft het 'bijdragen tot iets groters' misschien ook persoonlijk meer voldoening.

Op zich denk ik met Schopenhauer's filosofie op de achtergrond, dat het al heel wat is als men de persoonlijke ambities (wil) een beetje kan temperen.

[Solomon the Younger]

Voorzover die ambities werkelijk 'persoonlijk' zijn. Vaak worden we gedreven om in de malle molen mee te moeten/kunnen draaien. Vooral wanneer "luiheid" gesanctioneerd wordt in onze samenleving.

[neus]

Ik denk dat de boeddhistische manier om de initiële en toevallige motivatie die men heeft in een cultuur kwijt te raken de meditatie is. Men kan dan op zich vanuit de meditatie wel weer proberen om alleen dat aandacht te geven waarvan men het werkelijk waard vindt (vanuit zichzelf) om aandacht aan te geven. Als je voor jezelf weinig ontdekt op die manier blijft er waarschijnlijk een "luiheid" over.

[Solomon the Younger]

Ik denk dat in onze maatschappij de meditatie als "luiheid" opgevat zal worden, alhoewel ik het wel met je eens ben. De zaken die werkelijk waarde voor je hebben, zijn het meest waard om er aandacht aan te schenken. Een algemene utiliteit zal hier vaak niet altijd het gevolg zijn. Misschien op de lange termijn?

[neus]

"nut" heeft geen universele betekenis. We kunnen "nut" vrijelijk definiëren.
Ik denk echter dat het dan wel mee zal vallen met het waarderelativisme en veel mensen op soortgelijke manier nuttig willen zijn.

[Solomon the Younger]

Toch is het gevoel van nutteloosheid vaak een oorzaak van depressie. Nut mag dan geen universele betekenis hebben, de mens lijkt er nogal veel waarde aan te hechten. Zeker in het opzicht hoe wij ons tot elkaar verhouden.

Ik moet hierbij ook denken aan het boek "Het leven van een nutteloos mens" van Maxim Gorki, waarin de hoofdpersoon door iedereen wordt geminacht.

[neus]

Je zou het als hoopvol kunnen zien dat er blijkbaar zoveel morele verontwaardiging is bij een specifieke "nutteloosheid" dat dit bewijst dat mensen veelal een gevoel van nut delen.

Als mensen geen gevoel voor nut zouden delen was er geen enkele samenleving mogelijk.

Maar gezegd moet worden dat er ook mensen zijn als Berlusconi die zichzelf waarschijnlijk heel nuttig vinden...

[Solomon the Younger]

Misschien zijn we ook wel toe aan een nutrelativisme. Het zijn vooral de mensen die zichzelf zo veel nut toeschrijven die de ander als nutteloos bestempelen. Het is op de een of andere manier cultuur-historisch bepaald.

Mensen die dichter bij de natuur staan, lijken daar veel minder last van te hebben. De Trobiander vangt zijn visje, plukt wat groente en is een tevreden mens. In onze samenleving moet de mens op zijn minst 10 uur per dag werken voordat hij het gevoel heeft nuttig te zijn geweest.

[neus]

Misschien zijn we ook wel toe aan een nutrelativisme.

Daar ben ik het mee eens. Ik vind verder wel dat je als individu het beste dichtbij het nutparadigma van de cultuur waarin je leeft kan blijven. Dit om te voorkomen dat je als individu of als groep waartoe je behoort hypochondrisch of hypocriet gestigmatiseerd wordt.

[yopi]

"Nutrelativisme"



The Kinks:

"Complicated Life"

Well I woke this morning with a pain in my neck,
A pain in my heart and a pain in my chest,
I went to the doctor and the good doctor said,
You gotta slow down your life or you're gonna be dead,
Cut out the struggle and strife,
It only complicates your life.

Well I cut down women, I cut out booze,
I stopped ironing my shirts, cleaning my shoes,
I stopped going to work, stopped reading the news,
I sit and twiddle my thumbs cos I got nothing to do,
Minimal exercise,
To help uncomplicate my life,
Gotta stand and face it life is so complicated,
Ladi dah di dahdah, ladi dah di dah dah,
You gotta get away from the complicated life, son,
Life is overrated, life is complicated,
Must alleviate this complicated life.

Cut out the struggle and strife,
It's such a complicated life.

Like old Mother Hubbard
I got nothin' in the cupboard,
Got no dinner and I got no supper,
Holes in my shoes, I got holes in my socks,
I can't go to work cos I can't get a job,
The bills are rising sky high,
It's such a complicated life,
Gotta stand and face it,
Life is so complicated.
Ladi dah di dahdah, ladi dah di dah dah
Gotta get away from the complicated life, son,
Life is overrated, life is complicated,
Must alleviate this complicated life.

Gotta get away from the complicated life, son,
Gotta get away from the complicated life.

[Solomon the Younger]

Dit om te voorkomen dat je als individu of als groep waartoe je behoort hypochondrisch of hypocriet gestigmatiseerd wordt.

Ach, wie de bal kaatst ... , moet Schinkel gedacht hebben.

[neus]

Zijn boek lijkt een nuttige bijdrage aan het discours :-)

[Solomon the Younger]

Ik vind de reacties van dat laffe klootjesvolk sowieso erg treurig. Ik zou nu ineens Turks moeten gaan leren?????????????????????

Mijn God, wat zijn de teentjes lang, zeg!!!

[Solomon the Younger]

Zijn boek lijkt een nuttige bijdrage aan het discours :-)

Het kan geen kwaad om tenminste op niveau te blijven.

[yopi]

Zou sociale hypochondrie iets te maken kunnen hebben met het idee dat de samenleving maakbaar is.
Vanuit die idee van maakbaarheid wordt heel veel wetenschappelijke arbeid gepleegd die heel veel 'kennis' oplevert (kwantitatief). Door die te bestuderen zouden we de euwigdurende crises af kunnen wenden of oplossen.

Zo denkt namelijk een gewonde hypochonder ook als hij allerlei vermeende kwaaltjes (of niet vermeende) koppelt aan medische kennis of wat er zoal in de media te vinden is over de laatste onderzoeken en doemscenario's.
Elke dag komen hier wel een paar items over in de media.
Laatstgehoorde: Groot Brittanie wordt bedreigt door steeds meer resistente bacterien als gevolg van te veel gebruik van anti-biotica in medische en agrische praktijken ...

[Solomon the Younger]

Op dit moment het essay van Sloterdijk aan het lezen dus ik kom er nog op terug.

Toch nog even dit: hypochondrie is de diagnose van Schinkel, een gepromoveerde socioloog met enig recht van spreken zoals ook jouw huisarts een diagnose mag stellen. Een diagnose is niet hetzelfde als een stigma, zoals Neus het opvatte. Een stigma is namelijk een schandvlek. Dat zou je bijvoorbeeld doen wanneer je zou stellen dat Nederlanders xenofoob zijn. Dat doet Schinkel niet. Het woord 'hypocriet' komt zelfs in heel zijn boek, dat ik heb besproken, niet voor.

Tijdens de Koude Oorlog waren er mensen die zogenaamde atoomvrije kelders gingen bouwen. Ook hier kun je jezelf afvragen of dit gedrag hypochondrisch is, alhoewel de dreiging van het oosten een stuk reeeler was dan de zogenaamde dreiging van moslims. Wat Schinkel zich afvraagt is of we niet overdreven bang zijn voor iets dat geen gevaar vormt. We kunnen immers niet het gedrag van een gestoord persoon afschuiven op een gehele bevolkingsgroep. Zijn we na de aanslag van Breivik nu ineens bang voor Noren? Nee. Het is de vraag hoe dat komt.

Daarnaast kunnen we van iedere diagnose altijd een second-opinion vragen. Schinkel is niet de enige socioloog in Nederland.

[Solomon the Younger]

Inmiddels wordt de angst weer flink aangewakkerd:

http://www.nrc.nl/nieuws/2013/03/13/ter ... ofdartikel

Maar is dit dan nog wel een filosofische kwestie?

[Solomon the Younger]

Ik heb Kansen in de gevarenzone van Peter Sloterdijk dan eindelijk gelezen met de drie andere essays van Achterhuis, Borgman en Drenth von Februar die het boekje van commentaar voorzien op het essay van Sloterdijk.

Ik moet zeggen dat Sloterdijk niet gemakkelijk leesbaar is. Volgens Achterhuis doet Sloterdijk dit ook bewust om de lezer langzamer te laten lezen. Dat is wel gelukt!

Volgens de achterkant van het boekje houdt Sloterdijk een pleidooi voor variatie in spiritualiteit, maar gaat ook uitgebreid in op de gevaren van het onbeperkt bejubelen van deze variatie.

In zijjn essay haalt Sloterdijk de Amerikaanse filosoof William James aan met betrekking tot de variaties in religie. "Het is een stukje van de Amerikaanse aversie van William James tegen het oud-Europese absolute, dat hij verwijt al het leven in de kooi van het Ene te persen. Zijn pleinvrees in het absolute ging zo ver dat hij liever de monsters van ondefinieerbare veelheid losliet dan zich door het onvoorwaardelijke Ene te laten omarmen", schrijft Sloterdijk over het werk van James. Zelf schreef James het volgende:

Doet u alstublieft uw best om in te zien dat het hele dilemma, pragmatisch gezien, neerkomt op de notie van mogelijkheden in de wereld. In intellectueel opzicht beroept het rationalisme zich op het absolute beginsel van eenheid, als grond voor de mogelijkheid van de veelheid feitenmateriaal. Emotioneel gezien beschouwt het die eenheid als een soort opslagplaats, met geringe opslagcapaciteit overigens, van diezelfde mogelijkheden, als een soort garantie dat alles wel goed zal komen. Zo bezien maakt het absolute alle goede dingen zeker en alle slechte dingen onmogelijk (nameljik, in de eeuwigheid), en er mag van gezegd worden dat het de hele categorie van mogelijkheden omtovert tot categorieen van een meer zeker karakter. Men ziet dat op dit punt aanbeland het grote religieuze verschil hier ligt tussen mensen die erop staan dat de wereld moet en zal worden gered, en mensen die tevreden zijn met te denken dat de wereld gered kan worden. De gehele onenigheid tussen een rationalistische en een empiricistische religie komt dus neer op de kwestie van de geldigheid van diezelfde mogelijkheden.

William James - Achtste Lowell-lezing

Zo zijn we aangeland bij de amerikanisering van het religieuze. Als we nu honderd jaar verder kijken, zien we, in de bewoordingen van Sloterdijk, een heksenketel van profetisch-spiritistische vrije-stijl-geloofsgemeenschappen - waaronder zulke machtige bewegingen als die van de spirituele healers, mormonen, baptisten en Californische neo-orfisme alias New-Age-beweging.

Ik zal nu niet ingaan op de gevaren van deze spirituele variatie omdat dit in Europa niet aan de orde is en we daarmee te ver afdwalen van het thema van Schinkel.

Wat we wèl kunnen opmerken is dat al die variaties in spiritualiteit in Amerika tot de cultuur van Amerika horen. Niemand in Amerika zal zeggen dat bijvoorbeeld de mormonen geen echte Amerikanen zijn vanwege hun geloofsovertuiging. Dit is een aanmerkelijk verschil met Europa. Alleen volgens de statistieken wonen in Europa een x-procent katholieken, een x-procent protestanten, een x-procent moslims, een x-procent boeddhisten etc. Maar in de praktijk beschouwen we moslims niet als echte Europeanen of landelijk gezien niet als echte Nederlanders.

Wat Sloterdijk schrijft over Amerika is dus niet zomaar toepasbaar op Europa. De religieuze beleving in Europa is niet te vergelijken met de religieuze beleving in Amerika. Het wordt dus niet duidelijk hoe Sloterdijk aankijkt tegen het buiten-de-maatschappij-plaatsen van bepaalde groeperingen.

[yopi]

Ik heb dat essay gereserveerd en ga het eerst ook eens lezen ...

[yopi]

[Solomon the Younger]

Oei, oei, Yopy, toch! Deze is wel heel erg snoeihard, zeg!!! Ik weet niet of de geschiedenis zich zal herhalen maar ik ben wel bang, als dat zo is, dat we ieder moslimjongetje als geschift zullen zien.

Dan vraag ik me ook af wat Sloterdijk bedoeld wanneer hij zegt dat we in das Ungeheure leven.

Ik ben nu ook wel aangekomen om enige kritiek te leveren op het boek van Schinkel, al zou ik nog niet zo ver willen gaan om te gaan pleiten voor deportatie.

In het boek van Schinkel wordt er blijkbaar vanuit gegaan dat de mensen die naar Nederland zijn gekomen ook echt Nederlander willen worden. Hierbij gaat hij voorbij aan groeperingen die zich helemaal geen Nederlander voelen en dat ook helemaal niet willen zijn. Zo keek ik gisteren naar de K1-wedstrijd die in Kroatië werd gehouden, waarbij de mannen uit Nederland duidelijk maken dat zij met Nederland niets te schaften hebben. Badr Hari schijnt met de Marokkaanse vlag op te komen (had ik niet gezien) en de Rotterdammer Londt kwam op met de Surinaamse vlag (zonder twijfel). Ik ben het dus oneens met Schinkel wanneer hij denkt dat je van iedereen die hier is gekomen of waarvan de ouders cq. grootouders hierheen zijn gekomen, zomaar Nederlanders kunt maken. Ik zou haast spreken van een onmaakbaarheid. Hoe moeten we daar als Nederlanders tegenaan kijken? Ik zou zeggen dat deze groep, die zich beslist niet wenst te profileren als Nederlander (homo's, hoorde ik ergens onderweg roepen), we dus beter kunnen beschouwen als gasten. Al zijn het wel het soort gasten die net zo lang op visite blijven zolang de ijskast nog vol is.

[yopi]

Dat wordt een genuanceerde visie Solomon ...

...

'Das Ungeheure'.
Inderdaad het beste om het duitse woord te gebruiken.
Wordt afhankelijk van context nogal verschillend vertaald.
'Het onvertrouwde' komt er misschien het dichtste bij met de bijbetekenis van 'het schrikaanjagende'.
Alles wat zodanig vreemd is dat het niet terug te vertalen is naar iets vertrouwds, iets voor ons begrijpelijks.
Bijvoorbeelds het wereldbeeld opgeroepen door de wetenschap van het hele kleine en het hele grote. Biologisch zoiets als genetica. Hersenwetenschappen.
Het heeft ook (bij P.Sl.)de betekenis van buiten.
Peter Sloterdijk drukt het in 1 zin zo uit:
"Wij leven in een buiten dat binnensten draagt."

[Solomon the Younger]

Borgman beschrijft het als volgt:

Vanuit de overtuiging dat het menselijk leven zichzelf dient te handhaven in een vijandige, chaotisch bedreigende omgeving (binnen wat hij (=Sloterdijk) in navolging van Heidegger das Ungeheure noemt, de gevarenzone) laat hij steeds weer zien dat elke vorm van denken ten diepste een poging is deze omgeving te temmen en de mens in een zelfgeschapen schijnveiligheid op te sluiten.

Erik Borgman - Wat William James wist

Nu begrijp ik niet zo goed hoe jij tegen de wetenschap aankijkt. Is zij daar als de chaotisch bedreigende omgeving of is zij een vorm van denken om de omgeving te temmen?

[yopi]

Niks mis met wetenschap. Maar zij heeft ons een - overigens geldend - beeld van de wereld gegeven dat we niet naar meer kunnen invoelen of begrijpen.
En ze temt de omgeving op een al even onbegrijpelijke manier ..

Zo iets .. Ik weet het ook niet precies.

Ik bedenk nog dat de letterlijke vertaling van 'Das Ungeheure' natuurlijk 'Het monsterlijke' is (Ungeheur=monster).

[Solomon the Younger]

Volkomen duidelijk, Yopi.

Jouw uitleg van das Ungeheure begreep ik ook wel al was het mij eerst niet duidelijk in welke positie je de wetenschap plaatste.

Onze verre voorouders leefden nog in een betoverde wereld waarvan zij weinig begrepen. Met de komst van de Newtoniaanse wetenschap spreekt de Canadese filosoof Charles Taylor van onttovering:

Onze voorouders zagen de betekenisvolle gebeurtenissen in hun wereld echter precies zo [als onbegrijpelijk, SdY]: de genezingen of het uitblijven daarvan, de overvloedige oogst of hongersnood, plagen of stormen, redding of vergaan op zee. Dit waren geen wetten die geen uitzondering kenden, maar daden, soms van kwade machten, soms van heiligen en soms van God. De term 'daad van God' had toen een reële betekenis.
Dit bleef tot in de Renaissance bestaan. Bouwsma brengt naar voren dat Calvijn stormen en overstromingen beschouwde als speciale manifestaties van de voorzienigheid, letterlijk daden van God, in reactie op die van ons. De orde die geen uitzonderingen kent, was nog steeds iets van de toekomst. Ze is een aspect van de onttoverde wereld.

Charles Taylor - Een seculiere tijd

De onbegrijpelijkheid van deze wereld is dus min of meer ingeruild. Was het vroeger God die het allemaal wel begreep als enige, nu zijn het de wetenschappers. Zijn de wetenschappers dan eigenlijk niet een soort goden geworden?

[yopi]

Daar had ik niet aan gedacht: Dat de onbegrijpelijkheid al veel langer duurt.
Misschien al vanaf de tijd dat het leven niet opgesoupeerd werd door overleven en instincten ..
Dank je.

De onbegrijpelijkheid van deze wereld is dus min of meer ingeruild. Was het vroeger God die het allemaal wel begreep als enige, nu zijn het de wetenschappers. Zijn de wetenschappers dan eigenlijk niet een soort goden geworden?

In ieder geval nieuwe autoriteiten. En niet erg eenduidig.
Je zou het wel monsterlijk kunnen noemen als wetenschappers gaan proberen alledaagse wijsheid/begrijpelijkheden/vragen te vertalen naar wetenschap ..

[Solomon the Younger]

Je zou het wel monsterlijk kunnen noemen als wetenschappers gaan proberen alledaagse wijsheid/begrijpelijkheden/vragen te vertalen naar wetenschap ..

En dat ook nog vaak in een onbegrijpelijke taal!

[yopi]

Ik heb dat essay gereserveerd en ga het eerst ook eens lezen ...

Boek is binnen ...